“THẢM HỌA” NGÔN NGỮ TRUYỀN HÌNH
“THẢM HỌA”
NGÔN
NGỮ TRUYỀN HÌNH
Những năm gần đây, nhiều người Việt mắc rất nhiều
lỗi chính tả, cú pháp trong ngôn ngữ nói, dùng nhiều hư từ, tiếng đệm vô nghĩa,
từ sai nghĩa... Tệ hại hơn là điều này lại xảy ra trên các phương tiện truyền thông đại chúng...
Trên Truyền hình Việt
Nam tiết mục bất cứ ai cũng phải xem hàng ngày là "Dự báo thời tiết".
Vì nó liên quan đến công việc, kế hoạch cá nhân, cơ quan, đơn vị, lo lắng lũ
lụt, mùa màng… Nếu bạn chú ý (có điều kiện ghi lại) sẽ thấy, chỉ 1,2 phút mà
nhan nhản những sai sót, chuẩn mực ngôn từ.
Một vài cái sai thường thấy sau đây: “Khối không khí lạnh đang
mấp mé biên giới nước ta”. Đúng ra chỉ có chất lỏng mới dùng từ “mấp mé”: Nước
dâng mấp mé mặt đê; sữa mấp mé miệng cốc. “Nhiệt độ quanh quẩn ở 18 độ C đến 21
độ C” - Nhiệt độ được nhân cách hóa như con trâu quanh quẩn ở bãi cỏ, như con
chó quanh quẩn trong sân… thật kỳ cục phải không? “Những thiệt hại do lũ lụt
mang lại” - Trong tiếng Việt động từ “mang lại” có nghĩa tốt đẹp, điều may mắn,
lợi ích như: "Đảng mang lại tự do, hạnh phúc, ấm no cho nhân dân…".
Cái xấu, cái tệ hại, cái không mong muốn phải dùng từ “gây ra”
mới đúng: "gây ra chiến tranh, gây ra sự lộn xộn, gây ra cái chết, gây ra
thiệt hại…". Lạ lùng hơn: “Cơn mưa đi từ dưới Mũi Cà Mau đi ngược lên các
tỉnh Nam bộ”. Té ra cơn mưa không từ trên trời rơi xuống mà lại từ dưới đất
chui lên? Tôi hiểu ý người nói muốn nói từ Mũi Cà Mau lan về phía đồng
bằng Nam bộ nhưng không biết diễn đạt, hoặc muốn nhân cách hóa cơn mưa nên dẫn
đến sai sót rất căn bản về ý nghĩa của câu nói.
Sau đây là dự báo thời tiết trên biển”. Thế còn thời tiết dưới
biển thế nào, có trên phải có dưới chứ? Tại sao không nói “Thời tiết biển” là
chuẩn, là đủ còn thêm từ trên làm gì, vừa thừa không cần thiết? Khủng khiếp hơn
là: “Tầm nhìn xa giảm xuống thấp là dưới 10km”. Chao ôi! Đang dùng phép đo
chiều dài, đột ngột chuyển sang phép đo chiều cao thấp, nông sâu – thật tài
tình làm sao? Đến thánh thần cũng không hiểu nổi.
Dự báo thời tiết nhà nông thì: “Không khí ẩm thấp ít nắng sẽ làm
cho các đối tượng sâu bọ phát triển”. Từ thuở bé đến giờ tôi mới nghe gọi sâu
bọ là đối tượng. Tại sao không nói cho chuẩn là các loài sâu bọ? Giờ từ đối
tượng quá lạm phát và sai be bét. Đối tượng thương binh liệt sỹ, đối tượng
chính sách, đối tượng đói nghèo… Tất cả gom vào một rọ cứ như là đối tượng hình
sự, tội phạm, đối tượng phản cách mạng… Thật là phản cảm, thiếu trân trọng.
Chỉ đôi phút mà nhặt ra hàng lố sai sót. Ngoài ra các biên tập
viên dự báo thời tiết còn uốn éo, dùng ngôn ngữ hình thể để minh họa cho nội
dung. Trong khi đó, chương trình dự báo thời tiết của Đài Truyền hình Hà Nội,
đưa bản đồ vùng lên nói ngắn gọn, chính xác đỡ mất thời gian. Người nghe chỉ
cần thông tin mưa nắng bão bùng ra sao. Đâu cần miêu tả ẩm ương dài dòng văn
tự. Mỗi phút quảng cáo phải tốn hàng chục triệu đồng, kéo dài tiết mục dự báo
thời tiết là lãng phí tiền bạc của Nhà nước. Lại còn chua thêm vào dặn dò mai
nắng nóng nhớ mang theo áo chống nắng, thời tiết thuận lợi cho việc Picnic, vui
chơi giải trí ngoài trời, đi du lịch…
Nếu không dặn hẳn người ta không biết lo cho thân mình chắc? Bao
nhiêu người cần lao đang chật vật làm việc để kiếm miếng cơm manh áo, có khi cả
đời cũng không biết tới du lịch, giải trí, du hí? Cứ làm như ai cũng giàu có
cả?
Ngỡ chỉ chương trình dự báo thời tiết, ai dè các chương trình
khác, khán giả cũng gặp không ít... sạn. Suốt 24 giờ trên tất cả các kênh Đài
truyền hình trung ương, các chương trình truyền hình của các bộ, ngành, tổ chức
chính trị xã hội đều mắc “hội chứng” à, ờ. Dạ thưa, vâng, à vâng, phải không ạ…
Những từ đệm vô nghĩa, vô duyên này thường bắt đầu ngay câu đầu
tiên: À thưa quý khán giả, À vâng, thưa ông đã nhận lời trả lời phỏng vấn
chương trình của chúng tôi, Ờ, bây giờ chúng ta cùng nhau ờ… xem diễn biến trận
đấu bóng đá… Nào có ai sai bảo gì đâu mà dạ với vâng? Các câu nói cứ liên tục
đưa vào vô tư những hư từ vô nghĩa, từ đệm vô duyên làm câu nói rườm rà, nghe
tức anh ách. Các từ thì, là, mà, nhiều nhan nhản trong mọi câu nói. Đặc biệt là
từ “cái” có ở khắp nơi, trong mọi văn cảnh, trường hợp, mọi lúc. Các hư từ thì,
là, mà, cái này ở văn viết đã khó chịu lắm rồi, vào văn nói lại càng phản cảm
hơn.
Khủng khiếp hơn, đàn ông rõ rành trong giây phút thành giới mặc
váy trong một chương trình phỏng vấn lãnh đạo ngành giáo dục: “Cái thầy giáo…”.
Chương trình cà phê sáng phát 22-10 trên VTV3 người đối thoại là biên tập viên
truyền hình nói: “Cái chàng trai...” với đầu bếp giỏi ở Mỹ về Việt Nam lập
nghiệp.
Cái là giới nữ đi liền với chàng trai là giới nam? Có tài thánh
cũng không hiểu nổi biên tập viên muốn diễn đạt cái gì. Chương trình Kinh tế
22h00 tối 16-10- 2015, người dẫn chương trình trong phỏng vấn đối tác về TPP
thật tự nhiên đến mức vô lý: “Vậy thưa ông chúng ta có những thách thức gì khi tham
gia vào TPP ý ạ”. Thật kỳ cục cái cụm từ "ý ạ" đặt trong văn cảnh
này.
Những người thuộc thế hệ truyền hình đầu tiên được đào tạo bài
bản, có ý thức rèn giũa khi nói trên truyền hình nên rất hiếm mắc những sai sót
ngớ ngẩn như trên. Người ta còn có ấn tượng sâu sắc với thế hệ phát thanh viên
Kim Tiến, Mạnh Tường, Minh Chí, Hồng Trang… nói vừa tròn vành rõ chữ, vừa chuẩn
mực. Sau thế hệ đó bắt đầu sự dễ dãi, đưa bừa ngôn ngữ đời sống vào truyền
hình. “Tật” vâng, à vâng… bạn tôi bảo đó là “hội chứng LVS” - người được nêu
danh là “gạo cội”, nổi tiếng trong dẫn các chương trình truyền hình. Lớp sau
tưởng thế là hay nên bắt chước làm theo.
Ông còn kể rằng đứa cháu ngoại ông một lần đến thăm ông thấy có
chiếc bánh trên bàn nó nói: “À vâng thưa ông, cháu có được ăn chiếc bánh này
không?”. Thay vì nói đơn giản và chính xác là: “Ông ơi! Cháu có được phép ăn
chiếc bánh này không?”. Khi tôi uốn nắn lại cho nó, nó vênh mặt lên cãi rằng
nói như nó mới đúng, và giải thích cho ông rằng trên truyền hình các cô, các chú
ấy nói như vậy? Hóa ra ai cũng cho rằng đã nói trên truyền hình là nói cho cả
nước nghe, ắt phải chuẩn mực rồi, lẽ nào sai? Mà có thấy ai phản ứng gì đâu?
Không biết những thế hệ sau sẽ sử dụng tiếng Việt ra sao nếu cứ
tồn tại cái sai, thiếu sự chuẩn mực ra rả hàng ngày trên các phương tiện truyền
thông đại chúng với nhịp độ ngày càng tăng đang gặm nhấm, xói mòn và méo mó
ngôn ngữ Việt vốn phong phú và đa sắc, đủ biểu hiện mọi sắc thái tình cảm, hành
động của con người.
Rõ ràng chuyện thêm thắt các từ đệm “vâng, dạ, hả, ồ, ờ… làm cho
câu nói nghe hết sức khó chịu. Tiếng Việt đang bị xâm hại, một cách vô hình mà
ít ai chú ý đến. Một vấn đề nữa là dùng từ Hán Việt. Người nói không hiểu cặn
kẽ nghĩa của từ nên sử dụng không hợp lý. Ví dụ: Sự hiện diện (nghĩa là có mặt)
của các đại biểu hôm nay… nghe còn có thể chấp nhận. Nhưng sự hiện diện của tàu
sân bay, của khối không khí lạnh, cơn mưa… thì nghe thật chối tai.
Tại sao không nói: Sự xuất hiện thay vì hiện diện? Nói chung là
không nên dùng từ Hán Việt khi từ thuần Việt đủ khả năng biểu hiện. Đặc biệt là
từ “cái” liên tục xuất hiện mọi lúc, mọi nơi, mọi chương trình. Tất cả các từ
loại: Động từ, tính từ, trạng từ… đều được “danh từ hóa” một cách vô lý không
thể chấp nhận được. “Cái màu xanh, cái tình trạng khô nóng, cái tác động, cái
ảnh hưởng”… Thậm chí bản thân các danh từ đã đủ nghĩa, vẫn thêm từ “cái” vào:
“Cái chính sách”, “cái chủ trương”, “cái chế độ”… khủng khiếp hơn là “cái dân
tộc” từ miệng một chính khách cỡ “bự”.
Các hư từ vô nghĩa như: thì, là, mà… hoặc những liên từ,
giới từ, thán từ… đặt không đúng chỗ không thiếu trong các câu nói. Lại còn cái
tật liến láu nói hết phần người được phỏng vấn, người đối thoại, buộc người đối
thoại phải thừa nhận ý của mình bằng cách liên tục hỏi “Có phải không ạ”. Người
dẫn chương trình có ý khoe hiểu biết (chưa đi đến đâu) của mình, thật khập
khiễng, vô duyên.
Có lẽ việc thống kê nên để cho bạn xem truyền hình. Mình tôi
không đủ thời gian theo dõi 24 giờ hàng ngày. Mong các bạn cùng chia sẻ, lên
tiếng bằng mọi cách để góp phần làm trong sáng tiếng Việt trong ngôn ngữ nói.
(Theo Internet)
Nhận xét
Đăng nhận xét