GIÒ ME, ME TÂY CANH ME và CON… ME
GIÒ ME, ME TÂY
CANH ME và CON… ME
Giáp Tết Nguyên đán vừa rồi, chú
em cùng trường người Nghệ An gọi điện thoại hồ hởi: 'Anh có ăn giò me không, ở
ngoài quê mới gửi vào, em đem đến cho anh nhé?'.
Vốn tính không thích ăn đồ chua,
tôi vội từ chối: "Cảm ơn em! Nhưng mà me chua lắm, anh không ăn
đâu!". Chú cười khùng khục qua điện thoại: "Không phải giò me là làm
bằng quả me đâu!".
Đồng
âm phương ngữ - toàn dân
Lúc sau, chú mang đến cân giò,
không phải làm bằng quả me, mà bằng... thịt bê. Hóa ra ở vùng quê chú ấy, con
bê được gọi là con me và giò bê gọi là giò me!
Lần giở từ điển, tôi mới biết có
nhiều từ me đồng âm, trong đó, quen thuộc nhất, me là "loại cây thân gỗ,
lá kép lông chim, quả dài, có vị chua, ăn được".
Ngoài ra, còn có những từ me
khác với các nghĩa: dùng để xưng gọi tương tự như "mẹ" / "người
đàn bà Việt Nam vì tiền mà lấy người phương Tây thời trước (hàm ý coi
khinh)" thì gọi là "me Tây, me Mỹ"/ "đánh me" là một
kiểu đánh bạc thời trước / "canh me" là canh chừng, trông chừng /
"con me" là con bê...
Hiện tượng đồng âm giữa từ toàn
dân và từ địa phương (phương ngữ) gây ngộ nhận khi giao tiếp như trên trong từ
vựng tiếng Việt đã dẫn đến nhiều câu chuyện cười ra nước mắt.
Như câu chuyện anh chàng Bắc Bộ
đến chơi nhà bạn ở xứ thần kinh, thấy con chó to lớn bất ngờ xồ ra nhe răng dữ
tợn, sủa ầm ĩ, hoảng quá hét toáng lên.
Cậu bạn gia chủ lại thư thả đi
ra, điềm nhiên cười bảo: "Con chó không có răng mô!". Anh phản đối:
"Nó cắn ầm ĩ, nhe răng tùm lum như thế mà ông lại bảo không có
răng?".
Hóa ra trong phương ngữ miền
Trung, "răng" có nghĩa là "sao", đồng âm với từ
"răng" toàn dân chỉ "phần xương cứng, màu trắng, mọc trên hàm,
dùng để cắn, giữ và nhai thức ăn".
Còn từ "cắn" thuộc
phương ngữ miền Bắc mà anh dùng thì đồng nghĩa với từ toàn dân "sủa"
và đồng âm với từ "cắn" toàn dân với nghĩa "giữ và siết chặt bằng
răng hoặc giữa hai hàm".
Đồng
âm thuật ngữ - toàn dân
Thêm một chuyện khác, vào mùa hè
năm 2002, trường tôi chở học sinh đi tham dự Festival học sinh dân tộc thiểu số
ở Pleiku trên chiếc xe cà tàng 45 chỗ, sau chuyến đi ấy về là xe "nghỉ
hưu" vì đã hết niên hạn sử dụng.
Xe qua trạm kiểm soát ở ranh giới
giữa hai tỉnh Gia Lai - Đắk Lắk, thấy cạnh đường chính có con đường khác song
song, treo tấm biển "Đường dành cho xe quá khổ, quá tải". Bé gái nhà
tôi năm ấy lên 10 cũng đi theo đoàn, buột miệng: "Đường ấy dành cho xe quá
nghèo khổ, như xe của mình đây hả ba?".
Cả xe bật cười vì thắc mắc ngây
thơ của cháu. Ở đây đã diễn ra trường hợp nhầm lẫn giữa hai yếu tố / từ đồng âm
"khổ" trong từ khổ cực, nghèo khổ với "khổ" trong từ khuôn
khổ và quá khổ, quá tải là thuật ngữ chuyên ngành giao thông.
Về thuật ngữ, còn có nhiều từ
khác đồng âm dễ gây nhầm lẫn như "chân vịt" tàu thủy đồng âm với
"chân vịt", một bộ phận của con vịt - loài thủy cầm mỏ dẹp, chân ngắn
quen thuộc.
Hoặc như từ "cánh gà"
sân khấu đồng âm với "cánh gà" - bộ phận của con gia cầm mỏ nhọn quen
thuộc, nguyên liệu chính của món cánh gà chiên nước mắm thơm phức đậm đà, khoái
khẩu.
Hoặc "con chuột" cơ bắp
tay (brachii) lại đồng âm với "con chuột" mõm nhọn, đuôi dài. Từ này
còn đồng âm với "con chuột" máy tính; và còn nhiều từ đồng âm dễ gây
nhầm lẫn khác như "con sò" trong máy khuếch đại âm thanh (amply) với
"con sò" là loài trai biển.
Ngẫm ra, tiếng Việt mọi vùng miền
trên đất nước ta tiềm ẩn bao điều thú vị, góp phần tạo nên vốn ngôn ngữ đặc sắc,
những nét văn hóa độc đáo, phong phú.
ĐỖ THÀNH DƯƠNG
Nhận xét
Đăng nhận xét