Trấn Thành có thực sự là 'nốt trầm', 'lạc điệu', 'nguy hiểm'?

 

Trấn Thành có thực sự là 

'nốt trầm', 'lạc điệu', 'nguy hiểm'?

Giữa làn sóng yêu nước sục sôi kéo dài những năm qua, Trấn Thành trở thành một trong những nạn nhân mới nhất hứng chịu cơn đấu tố vì phát ngôn trên Facebook.
 
"Chính sự 'lệch nhịp' về cả nội dung lẫn thời điểm đã biến status tưởng như vô hại thành tâm điểm phản ứng," báo Công an Nhân dân cho biết hôm 3/9.
 
Sự công kích không chỉ đến từ những người dùng mạng xã hội, những khán giả của nam nghệ sĩ hài, mà còn đến từ cả người có tiếng nói lẫn cơ quan ngôn luận chính thống của nhà nước.
 
Nguồn cơn sự việc
Sau khi nghệ sĩ đàn bầu Phạm Đức Thành qua đời vào tháng Tám, MC Trấn Thành đã đăng bài viết bày tỏ sự tiếc thương, ca ngợi tài năng của cố nghệ sĩ. Tuy nhiên, bài viết này nhanh chóng gây ra làn sóng tranh cãi gay gắt trên mạng xã hội.
 
Nhiều người, đặc biệt trên mạng xã hội, chỉ trích Trấn Thành vì đã tưởng nhớ một nghệ sĩ bị cho là "theo chế độ cũ" hoặc "chống phá nhà nước", đặc biệt khi bài đăng này xuất hiện trong bối cảnh cả nước đang trong không khí đòn chào các ngày lễ lớn.
 
Cụm từ "ba que", "ba sọc" - cờ của chế độ Việt Nam Cộng hòa - cũng được một số người dùng để công kích Trấn Thành. Gốc Hoa của anh hay người vợ Hàn Quốc của nam nghệ sĩ cũng trở thành mục tiêu.
 
Trước áp lực dư luận, Trấn Thành sau đó đã xóa bài viết.
 
Anh thậm chí còn đăng một bài viết thể hiện sự "xúc động" và "tự hào" đúng ngày Quốc khánh 2/9, dù không rõ có tác động từ làn sóng công kích trước đó hay không.
 
Thực tế thông tin nghệ sĩ Phạm Đức Thành đột ngột qua đời và sự cống hiến của ông cho nghệ thuật dân tộc đều được báo chí đăng tải và thừa nhận rộng rãi.
 
Nhiều tên tuổi lớn trong giới văn nghệ của bày tỏ niềm tiếc thương, trong đó có thể kể đến Nghệ sĩ Ưu tú Thanh Thanh Hiền, ca sĩ Như Quỳnh,...

 

Nốt trầm hay tiếng lòng đồng điệu?
Hôm 3/9, giữa lúc Trấn Thành vẫn đang là tâm điểm của tranh luận trên mạng xã hội, báo Công an nhân dân thuộc Bộ Công an đăng tải bài viết với nhan đề "Nốt trầm" lệch pha mang tên Trấn Thành.
 
Tác giả Bảo Phương cho rằng việc Trấn Thành hồi tưởng về các chương trình và nghệ sĩ ở hải ngoại như Paris By Night và Thúy Nga là "phản cảm" và sai thời điểm, đặc biệt đối với một nghệ sĩ có sức ảnh hưởng lớn như Trấn Thành (hơn 18 triệu người theo dõi trên Facebook).
 
Bài viết nhấn mạnh "ở Việt Nam, làm nghệ sĩ không chỉ là đứng trên sân khấu. Đằng sau ánh đèn là trách nhiệm với cộng đồng và Tổ quốc. Công chúng có thể dễ dãi với giải trí, nhưng họ không dễ dãi với lòng yêu nước. Họ có thể bỏ qua một vai diễn chưa đạt, nhưng không chấp nhận sự vô cảm trước những ngày lễ thiêng liêng".
 
Không lâu sau đó, VTC News đăng tải bài phỏng vấn của Tiến sĩ ngữ văn Đoàn Hương cũng về vụ việc trên.
 
Bà Hương nhận xét hành động của Trấn Thành là "lạc điệu, nguy hiểm" và câu chuyện của nam nghệ sĩ là "nỗi buồn trong ngày vui".
 
Bà cho rằng, là người của công chúng, mọi phát ngôn của nghệ sĩ đều cần hết sức thận trọng. Mặc dù bà công nhận việc thương tiếc đồng nghiệp là cảm xúc của Trấn Thành nhưng "quan trọng là thời điểm" khiến "giọt nước mắt của Trấn Thành lạc lõng và vô duyên".
 
Vị tiến sĩ cũng cảnh báo về "giới hạn đỏ" của tự do phát ngôn mà một số nghệ sĩ có thể chạm tới đồng thời khẳng định một nghệ sĩ lớn phải là một công dân "có trách nhiệm với đất nước, tổ quốc, với nhân dân. Nếu không thừa nhận trách nhiệm ấy, có nghĩa là anh từ bỏ Tổ quốc, từ bỏ nhân dân ngay trên chính đất nước mình - điều ấy không thể tha thứ."
 
Bài viết của VTC News cho rằng "nghệ sĩ phải mang Tổ quốc trong tim" và đính kèm hình ảnh của ca sĩ Mỹ Tâm khi cô tham gia biểu diễn tại Quảng trường Ba Đình tại lễ 2/9, một tiết mục mà cô miêu tả với báo VnExpress là "một cơ hội thể hiện lòng yêu nước, góp phần vào ngày kỷ niệm rực rỡ của dân tộc."
 
Tuy nhiên, cũng không thiếu luồng ý kiến bảo vệ nam nghệ sĩ này.
 
Nhiều người đã bênh vực Trấn Thành, cho rằng việc một nghệ sĩ bày tỏ sự tiếc thương với một đồng nghiệp đã khuất là điều bình thường và cũng chỉ ra rằng việc quy chụp, gắn mác cho một người đã cống hiến cho nghệ thuật truyền thống của dân tộc là không công bằng.
 
Thậm chí, tài khoản Facebook Tifosi với hơn 300.000 người theo dõi - vốn nổi tiếng với các bài viết yêu nước cực đoan - cũng lên tiếng phản đối hành động quy chụp nghệ sĩ Phạm Đức Thành là "phản động".
 
Trong bài viết hôm 30/8, tài khoản này khẳng định "dân mạng đang quá cực đoan, thiếu hiểu biết, hùa theo những thông tin sai sự thực khi lên án Trấn Thành đăng lời tiếc thương nghệ sĩ Phạm Đức Thành. Việc tiếc thương cho một nghệ sĩ như Phạm Đức Thành là đúng và không có gì sai".
 
Tạp chí Nông Thôn Việt thuộc Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam vào hôm 6/9 đã cho đăng một bài viết có nhan đề Trấn Thành, nốt lạc điệu hay tiếng lòng cần được tôn trọng? thể hiện góc nhìn rằng bài đăng của Trấn Thành xuất phát từ cảm xúc tiếc thương một vùng ký ức gắn liền với nghệ thuật truyền thống Việt Nam ở nước ngoài.
 
Là một nghệ sĩ, một khán giả, theo tác giả Lê Huyền Ái Mỹ, việc anh bày tỏ nỗi buồn khi nghệ sĩ Phạm Đức Thành qua đời là điều nên làm. Cảm xúc này cần được tôn trọng, ngay cả khi nó "lạc điệu" so với không khí vui tươi chung của ngày lễ.
 
Tác giả nhấn mạnh rằng, dù là người của công chúng, nghệ sĩ vẫn là một công dân bình thường với những cảm xúc riêng tư. Họ có quyền bày tỏ niềm vui, nỗi buồn thường nhật, ngay cả trong những ngày lễ lớn. Việc Trấn Thành chọn "khẩy một nốt trầm" giữa ngày hội không hề "nguy hiểm" như một số ý kiến đã nhận định.
 
Thay vì chỉ trích, bài viết cho rằng khán giả nên có một thái độ khoan dung, thấu hiểu và nhân ái hơn, đặc biệt khi đất nước đã trải qua 50 năm hòa bình. Điều này chính là cách một công dân thụ hưởng tự do trong một đất nước độc lập và văn minh.
 
Liên quan đến chủ đề Trấn Thành, nhà văn Thái Hạo, trên trang Facebook cá nhân có hơn 100.000 người theo dõi, bình luận rằng một xã hội lành mạnh và phát triển cần phải tôn trọng sự tự do và khai phóng của mỗi cá nhân, từ quan điểm, cảm xúc đến sự sáng tạo. Việc "đồng phục hóa" tình cảm con người là một điều bất khả thi và sẽ cản trở sự phát triển.
 
Khi một nghệ sĩ phải nhìn thái độ của người khác để khóc cười, họ sẽ không thể làm nghệ thuật một cách chân chính. Tương tự, nếu không có sự tự do cá nhân, mọi lĩnh vực trong xã hội sẽ thiếu đi sự sáng tạo và giá trị.
 
Đoàn kết không có nghĩa là bầy đàn, ông Thái Hạo nhấn mạnh và khẳng định sự gắn kết thực sự chỉ được tạo nên từ việc tôn trọng sự khác biệt và tự do cá nhân, từ đó tạo ra một sức mạnh đa dạng và bền vững cho cả cộng đồng.
 
Bên cạnh đó, tài khoản Hưng Phạm Ngọc với hơn 22.000 người theo dõi trên Facebook, cho rằng sự việc của Trấn Thành "đánh dấu một khái niệm mới trong cách bộ máy tuyên giáo kiểm soát ngôn luận trên mạng xã hội: họ đã chuyển từ độc quyền diễn ngôn sang độc quyền cảm xúc."

 

Lòng yêu nước cực đoan và định hướng người có ảnh hưởng
Vụ việc này một lần nữa cho thấy sự nhạy cảm của các vấn đề liên quan đến lịch sử và chính trị đối với người của công chúng ở Việt Nam.
 
Chỉ mới cách đây khoảng một năm, cậu học sinh Chu Ngọc Quang Vinh từ Nghệ An trở thành tâm bão chỉ trích khi chia sẻ riêng tư với bạn bè mình trên mạng xã hội răng mình "không nhìn Đảng một cách tích cực" thì ngay lập tức bị công kích dữ dội là "vô ơn" với đất nước.
 
Thậm chí, lực lượng công an địa phương đã mời Vinh đến làm việc dù cậu chưa có dấu hiệu vi phạm pháp luật.
 
Cũng trong năm 2024, các nghệ sĩ hoạt động trong nước đồng loạt bị "bêu tên" trong làn sóng đấu tố vì liên quan đến hình ảnh cờ vàng ba sọc như Phan Đinh Tùng, Phạm Khánh Hưng, Tóc Tiên, Việt Hương,... dù các sự xuất hiện của họ cùng lá cờ đã xảy ra cách đó khá lâu.
 
Không khí lúc bấy giờ được nhiều nhà quan sát đánh giá là "như săn phù thủy".
 
Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, báo chí, văn chương, nghệ thuật đều phải phục vụ mục đích chính trị, đặc biệt là những sự kiện như Quốc khánh hay 30/4.
 
Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm công nghệ cao (A05, Bộ Công an) Lê Xuân Minh hôm 18/8 khẳng định KOL (những người nổi tiếng và có sức ảnh hưởng) đã và đang trở thành một lực lượng đặc biệt góp phần vào việc định hướng xã hội.
 
Chính quyền Việt Nam đang nỗ lực kiểm soát các KOL trên mạng xã hội, một "mặt trận truyền thông" quan trọng đối với giới trẻ. Để làm được điều này, Cục An ninh mạng đã khởi động chương trình "Tín nhiệm người có ảnh hưởng" và ra mắt "Liên minh Niềm tin số."
 
Các KOL tham gia sẽ được đánh giá và cấp "chứng chỉ đạo đức" nếu đạt điểm cao, đổi lại họ sẽ nhận được các lợi ích về truyền thông, hợp tác với các cơ quan, doanh nghiệp lớn. Điều này được xem là một phương pháp "củ cà rốt" (lợi ích) để khuyến khích KOL tuân thủ chuẩn mực do nhà nước đặt ra.
 
Các chuyên gia nhận định mô hình của Việt Nam có nhiều điểm tương đồng với Trung Quốc, nơi các ngôi sao nổi tiếng được "tận dụng" để truyền bá thông điệp chính thức.
 
Những người hợp tác sẽ được hưởng lợi về kinh tế và chính trị, còn những ai từ chối có thể bị đưa vào "danh sách đen" hoặc bị "phong sát" (cấm sóng), dù hình thức này chủ yếu mang tính hành chính.
 
Các chuyên gia lo ngại rằng việc thúc đẩy thái quá tinh thần này có thể dẫn đến chủ nghĩa dân tộc cực đoan và bài ngoại, tương tự như những gì đã diễn ra ở Trung Quốc.
 
Với giới nghệ sĩ, dù không nhất thiết phải đăng lại mọi thông điệp của chính quyền, những người chọn cách im lặng trước những vấn đề có độ nhạy cảm chính trị cao có thể phải trả giá đắt, Tiến sĩ Gengsong Gao, Phó giáo sư khoa Trung Quốc học tại Đại học Richmond (Mỹ), nhận định với BBC News Tiếng Việt vào ngày 26/8.
 
Đây có thể cũng là thách thức cho các KOL Việt Nam khi tham gia guồng máy dẫn dắt dư luận của chính quyền.