TỪ NGUYÊN CỦA “KHĂM” TRONG TỪ “CHƠI KHĂM”
TỪ NGUYÊN CỦA “KHĂM” TRONG TỪ “CHƠI KHĂM”
Trong tiếng
Việt, “khăm” được hiểu là hành động ác ngầm, độc ngầm, những mưu mẹo hoặc thủ
đoạn kín đáo, nặng thì gây tai hại, nhẹ thì khiến người khác phải lâm vào hoàn
cảnh khóc dở mếu dở. Ví dụ: Tôi không ngờ bị hắn chơi khăm, Bị chơi khăm một vố
nhớ đời, Lão ta khăm lắm.v.v…Mặc dù “chơi khăm” được xem là đồng nghĩa với “chơi xỏ”, nhưng “chơi xỏ” không thể hiện được tính chất ác ngầm, gài bẫy như “chơi khăm”. Vậy từ “khăm” từ đâu mà ra?
Vào vụ tháng mười khi lúa sắp chín, nước trên ruộng gần cạn hết, lựa khoảng đất giáp ranh đang còn nước giữa hai thửa ruộng để “đào khăm”.
“Khăm” đánh cá là một cái hố được đào sâu xuống đất, miệng khăm to chừng bằng cái chậu nhôm cỡ vừa, thành khăm thẳng đứng. Bờ của hố khăm phải đắp hơi nhô cao để tránh nước chảy vào; miệng khăm được miết cho đất bùn nhẵn thín và hơi thoai thoải ra phía ngoài để cá dễ lóc qua. Ban đêm, cá đi theo rãnh nước để kiếm ăn, gặp bờ khăm, chúng liền lóc tới để vượt qua thì bất ngờ bị rơi tọt xuống hố khăm và không sao thoát ra được.
Người ta còn đào khăm ở giữa bờ ngăn cách hai ruộng lúa (chênh nhau về độ cao thấp càng tốt). Ba đêm, cá tìm đường từ ruộng cạn xuống ruộng sâu, khi gặp bờ khăm thì chúng lóc, hoặc nhảy qua, nhưng hụt đà và rơi xuống. Con sau tiếp con trước, cứ thế qua một đêm có khi khăm đầy những cá.
Thông thường, người ta đào khăm từ chiều tối rồi về nhà ngủ. Đến rạng sáng hôm sau thì chủ khăm ra tha hồ bắt các loại cá như cá rô, cá chuối (cá quả), đang lúc nhúc trong khăm mang về cho kịp buổi chợ, gọi là “cá đánh khăm”, phân biệt với cá đánh lưới, cá câu, cá kéo vó….
Đôi khi cá đánh khăm bị kẻ khác dậy sớm và lấy trộm trước khi chủ khăm ra ruộng. Lẽ thường, giữa cánh đồng lúa mênh mông, rất khó biết được ở chỗ nào đang có hố đánh khăm. Tuy nhiên, do kẻ gian đã để ý bóng người đi đánh khăm từ chiều tối hôm trước, hoặc bằng kinh nghiệm của kẻ từng đánh khăm, chỉ cần lượn trên bờ, lắng nghe tiếng quẫy, lóc của cá dưới hố khăm là có thể lần tới hốt trọn.
“Khăm” là một từ Việt gốc Hán bắt nguồn từ chữ “khảm” 欿, hoặc “khảm” 坎 (hai chữ này thông nhau) nghĩa là huyệt, hầm, hố, hố bẫy.
Nhận xét
Đăng nhận xét