GIAN LẬN THI CỬ NGÀY XƯA
GIAN LẬN THI CỬ NGÀY XƯA
Nhiều danh sĩ nước ta như Lê Hi, Lê Quý Đôn, Nguyễn Văn Siêu, Cao Bá
Quát đã vướng vào những vụ gian lận thi cử, trong đó Cao Bá Quát còn bị xử đến
án tử.
Nước ta vốn có truyền thống trọng sự học, nhân tài xưa đều quyết tiến
thân bằng khoa cử. Tuy thi cử nghiêm túc, nhưng sử sách vẫn ghi lại nhiều vụ
gian lận thi cử nghiêm trọng.
Giám
khảo trong các kỳ thi xưa
Chủ
khảo phải chịu án tử khi gian lận
Điển hình là vụ Tham tụng (Tể tướng)
Lê Hy gửi gắm con khiến Phó chủ khảo Ngô Sách Tuân phải chịu án tử hình.
Lê Hy (1646-1702) là danh sĩ thời
Lê Trung hưng, đỗ đồng Tiến sĩ xuất thân khoa thi năm 1664 lúc mới có 18 tuổi,
làm quan được thăng lên đến các chức Thượng thư bộ Binh bên cung vua, rồi làm
Tham tụng bên phủ Chúa, là người biên soạn phần sau bộ Đại Việt sử ký toàn
thư, chép từ đời Lê Huyền Tông đến Lê Gia Tông và là người viết tựa cho sách ấy.
Sách Khâm định Việt sử
thông giám cương mục ghi lại nội dung câu chuyện này như sau: Năm 1696,
Ngô Sách Tuân được cử làm Phó chủ khảo ở trường thi Thanh Hóa. Trước khi đi
Thanh Hóa, Sách Tuân được Tham tụng Lê Hy gửi gắm nhờ giúp đỡ con trai thi trường
ấy.
Trong kỳ thi đó con của Lê Hy
không đỗ, Ngô Sách Tuân đã lấy những quyển thi bị đánh hỏng đó đưa cho các quan
giám khảo, bảo họ phê lấy đỗ. Đề điệu trường thi (chủ khảo kỳ thi) là Phó đô ngự
sử Ngô Hải phát hiện, hứa sẽ giấu kín chuyện, nhưng quan Tham chính là Phan Tự
Cường lại phát giác và tâu lên chúa Trịnh.
Triều đình giao cho các quan văn
võ họp bàn, khép Ngô Sách Tuân vào tội giảo (phải thắt cổ mà chết). Ngô Hải bị
bãi chức, các quan giám khảo và phúc khảo đều bị phạt, còn người tố cáo là Phan
Tự Cường được thăng chức Thiêm đô ngự sử.
Một vụ gian lận khác xảy ra cuối
triều Lê, đời vua Lê Hiển Tông. Bảng nhãn Lê Quý Đôn (1726-1784), là Tri binh
phiên trong phủ Chúa, cai quản toàn bộ vấn đề quân sự của cả nước, đã ép học
trò là Đinh Thì Trung (quê Đông Sơn, Thanh Hóa) đổi bài thi cho con là Lê Quý
Kiệt trong kỳ thi Hội năm 1775. Nhờ đó, Quý Kiệt đỗ Thủ khoa.
Khâm định Việt sử thông giám
cương mục cũng cho biết, chúa Trịnh Sâm không tin kết quả này vì biết Đinh
Thì Trung học giỏi nổi tiếng thần đồng, 14 tuổi đã thi đỗ Hương cống, nên cho
duyệt lại văn bài, khám phá ra nét chữ của người này trong quyển thi của người
kia.
Vụ này đem ra xử, Đinh Thì Trung
bị kết phải tội lưu đi Yên Quảng (nay thuộc Quảng Ninh), Quý Kiệt bị giam cấm ở
ngục Cửa Đông rồi bắt phải trở về làm dân. Tuy nhiên do Lê Quý Đôn là bậc đại
thần, nên không bị xét tội. Sự thiên vị này khiến sử quan nhà Nguyễn phải nhận
xét trong Cương mục: “Hai người cùng một tội mà xử phạt khác nhau, sao có thể gọi
là công bằng được? Xét hành trạng của Quý Đôn, không có một điều gì đáng khen”.
Tranh
vẽ cảnh trường thi xưa.
Những
kết quả thi sai lệch bất thường
Thời xưa cũng có những vụ kết quả
thi cử sai lệch bất thường, như khoa thi đời vua Lê Dụ Tông năm 1726, trong kỳ
thi Hương, có nhiều thí sinh học kém nhưng là con nhà quyền thế, nhờ người
"gà" văn nên được đỗ Hương cống. Dân chúng bàn tán xôn xao. Cương mục
cho biết, Chúa An Đô Vương Trịnh Cương bắt phải thi lại. Kết quả là có 28 công
tử nhà giàu bị trượt, và bị giao xuống cho đình thần xét hỏi và trị tội nặng.
Ngoài ra, cũng có những vụ phủ
chúa công khai tổ chức bán học vị, khiến dân chúng chế diễu những người thi đỗ
là "Sinh đồ ba quan", đến nỗi triều đình phải bắt thi lại ít nhất hai
lần trên bãi sông Hồng. Đó là sự kiện 1750, kho quỹ thiếu hụt, chúa Trịnh Doanh
nghe theo kế hoạch làm tiền của Việp quận công Hoàng Ngũ Phúc, không theo lệ
thi Hạch cũ mà cho phép học sinh 10 tuổi trở lên hễ ai nộp ba quan tiền gọi là
"tiền thông kinh" (thuộc kinh sách) đều được đi thi. Những người
không có học nhưng muốn có một chút danh không ngại bỏ tiền thuê người thi hộ,
có những đứa trẻ cũng đỗ tam trường, do đó người ta mới gọi giễu là "Sinh
đồ ba quan".
Từ đầu triều Nguyễn, đã có luật
cấm các quan chấm thi đem giấy có chữ và mực đen vào trường thi, vì sợ sửa bài
cho học trò. Năm 1876, Phúc khảo Đặng Huy Hoán vì mang hộp mực đen vào trường
mà bị phạt 100 trượng và bị cách chức về quê. Giám sát, Giám khảo tâu hạch đều
được thưởng.
Thế nên trong vụ Cao Bá Quát và
Phan Nhạ, sơ khảo trường thi Thừa Thiên năm 1841, để nâng đỡ cho 24 thí sinh
làm bài tốt nhưng viết chữ phạm húy, đã lấy muội đèn làm mực. Sự việc bị phát
giác, cả Cao Bá Quát và Phan Nhạ đều bị xử án “giảo giam hậu” sau khi giam 3
năm hạ xuống thành “dương trình hiệu lực”, tức làm phục dịch ở các tàu đi công
cán nước ngoài.
Cũng trong khoa thi này, danh sĩ
Nguyễn Văn Siêu làm Phân khảo ở ngoại trường, đã lấy đỗ Trương Đăng Trinh, cháu
Đại thần Trương Đăng Quế, người bị đánh hỏng kỳ hai ở nội trường. Việc bị tố
cáo, Nguyễn Văn Siêu bị tội đồ, sau đổi xuống còn bãi chức nhưng đến đời vua Tự
Đức lại được trọng dụng.
Bộ sử Đại Nam thực lục cũng
chép vụ việc nâng đỡ thí sinh năm 1834, ở trường thi trường Nghệ An, có thí
sinh Nguyễn Văn Giao làm bài thi bị xếp hạng liệt, Nguyễn Thái Đễ hạng Tú tài
nhưng có tiếng là danh sĩ.
Chủ khảo Nguyễn Tú lấy thêm vào
hàng Cử nhân, đổi mặt quyển, phê lại nhưng bị Bộ Lễ phát hiện tâu lên. Vua ghét
làm rối loạn quy luật trường thi sai biền binh truyền chỉ cách chức, bắt Tú và
Ngạn xiềng lại giải về kinh.
Tú bị tội trảm giam hậu (giam lại
đợi ngày hành quyết) Ngạn là tòng phạm chỉ bị xử tội lưu. Giám khảo Nguyễn Duy
Hựu, Giám sát Trương Tăng Diễn phải tội đồ, những người khác bị giáng chức,
Nguyễn Văn Giao và Nguyễn Thái Đễ vì nghe quan trường viết lại quyển, bị phải
100 trượng, cho về làm dân, suốt đời không được thi nữa.
Lê Tiên Long
Các
kỳ thi xưa có ý nghĩa rất quan trọng để tuyển chọn quan chức. Tranh Đông Hồ
miêu tả cảnh vinh quy bái tổ, những người đổ đạt cao trở về vinh hiển bái tổ
tiên, ra mắt họ hàng, làng xóm.
Nhận xét
Đăng nhận xét