Kỳ 114 -TRẬN BỒ ĐẰNG SẤM VANG CHỚP GIẬT MIỀN TRÀ LÂN TRÚC CHẺ TRO BAY
Kỳ 114
TRẬN BỒ ĐẰNG SẤM VANG CHỚP GIẬT
MIỀN TRÀ LÂN TRÚC CHẺ TRO BAY
Theo sách lược mà Nguyễn Chích đề ra, cuối năm 1424 nghĩa quân Lam Sơn
bắt đầu tiến hành kế hoạch tiến vào Nghệ An. Việc đánh hạ thành Đa Căng đã giúp
nghĩa quân mở toang con đường tiến về nam. Lê Lợi ngay sau đó đã nhanh chóng
tuyển thêm tráng đinh từ trong dân, chỉnh tề đội ngũ, sẵn sàng khí giới, chuẩn
bị sẵn lương khô cho đoàn quân nam tiến.
Mục tiêu đầu tiên thuộc Nghệ An mà quân Lam Sơn nhắm đến là châu Trà
Lân (hai huyện Con Cuông, Tương Dương, tỉnh Nghệ An ngày nay). Sở dĩ Bình Định
vương Lê Lợi và các tướng lĩnh Lam Sơn lựa chọn nơi này là do nó vừa có vị trí
từ trên cao đánh xuống đồng bằng, vừa có thể giúp nghĩa quân kiểm soát toàn bộ
vùng rừng núi tây Nghệ An khi chiếm đóng được. Lực lượng địch đóng giữ tại châu
Trà Lân khá mỏng, chỉ có khoảng hơn 3.000 ngụy quân dưới quyền chỉ huy của thổ
tù Cầm Bành.
Hay tin quân Lam Sơn tiến đánh châu Trà Lân, Cầm Bành lập tức đem quân
chặn đánh. Đồng thời quân Minh trong khắp vùng Thanh Nghệ cũng kéo nhau vây
đánh để giải cứu Cầm Bành và tiêu diệt nghĩa quân. Từ thành Tây Đô, Tổng binh
Trần Trí cùng các tướng Minh là Lý An, Phương Chính, Thái Phúcmở cửa thành đem
hàng vạn quân đuổi theo sau đoàn quân Lam Sơn. Đô chỉ huy đồng tri nước Minh là
Sư Hựu lúc này ở Nghệ An cũng đem trên dưới 2.000 quân đến hội với Cầm Bành chặn
đánh quân ta. Bình Định vương dẫn quân đến núi Bồ Đằng (thuộc xã Châu Nga, huyện
Quỳ Châu, Nghệ An ngày nay) thì thám binh báo về trước mặt, sau lưng đều có giặc.
Quân Lam Sơn lại một lần nữa rơi vào thế lưỡng đầu thọ địch, nhưng bấy giờ lực lượng của quân ta đã khác trước, binh lính từng trải nhiều trận, kinh nghiệm trận mạc cũng đã dày dặn. Phía quân Minh thì cũng không hoàn toàn nắm lợi thế. Giặc tuy trước sau hai mặt tiến đánh nhưng hành quân gấp gáp bị động, quân lính dưới trướng Trần Trí nhiều lần bại trận dưới tay quân Lam Sơn nên cũng đã sinh lòng nhác sợ.
Quân Lam Sơn lại một lần nữa rơi vào thế lưỡng đầu thọ địch, nhưng bấy giờ lực lượng của quân ta đã khác trước, binh lính từng trải nhiều trận, kinh nghiệm trận mạc cũng đã dày dặn. Phía quân Minh thì cũng không hoàn toàn nắm lợi thế. Giặc tuy trước sau hai mặt tiến đánh nhưng hành quân gấp gáp bị động, quân lính dưới trướng Trần Trí nhiều lần bại trận dưới tay quân Lam Sơn nên cũng đã sinh lòng nhác sợ.
Dù giặc hai mặt tiến đánh nhưng hành tung đã bị quân ta sớm biết được.
Lúc này trời đã xế chiều, Bình Định vương Lê Lợi bình tĩnh dàn quân cùng voi ngựa
chia đường mai phục đợi sẵn. Bọn Phương Chính tiến trước, trúng vào ổ mai phục.
Quân Lam Sơn nhất tề từ các ngã xông ra đánh phá, voi trận giẫm bừa vào hàng
ngũ quân Minh. Giặc nối nhau tan vỡ lớn. Quân Lam Sơn chém được các tướng giặc
là Đô ty Trần Trung, Chỉ huy vệ Xương Giang Ngũ Vân và hơn 2.000 tên, thu chiến
lợi phẩm hơn 100 cỗ ngựa. Trần Trí cùng quân tướng Minh tháo chạy ra thật xa mới
định thần lại, thu thập quân binh. Quân Minh từ tướng tới lính càng khiến sợ lối
đánh mai phục lợi hại của quân Lam Sơn hơn nữa.
Thắng được trận Bồ Đằng, quân Lam Sơn tạm thời cắt đuôi được Trần Trí
và gây cho địch thiệt hại nặng. Kế đến Lê Lợi tiếp tục dẫn quân tiến vào đất của
châu Trà Lân, đụng trận với quân của Sư Hựu tại Trịnh Sơn Trang (xã Thạch Ngàn,
huyện Con Cuông, Nghệ An). Vừa thắng trận trước đội quân đông đảo của Trần Trí,
quân Lam Sơn không ngán ngại gì đội quân của Sư Hựu, cứ vỗ mặt đánh trực diện.
Quân của Sư Hựu không cầm cự nổi được bao lâu đã thiệt hại hơn 1.000 quân,
Thiên hộ Trương Bản bị chém tại trận, chỉ còn số ít bỏ trốn. Sư Hựu một mình
đào thoát khỏi chiến địa. Vì hành quân gấp không thể thu mang theo nhiều quân
nhu, Lê Lợi cho quân đốt hết lương thảo, khí giới bắt được từ cánh quân của Sư
Hựu. Quân Lam Sơn vượt Trịnh Sơn Trang tiến đóng ở sách Mộc. Trần Trí sau trận
thua ở Bồ Đằng lại thu thập quân lính bám đuôi quân Lam Sơn. Trí tiến quân đến
núi Trạm Hoàng, được tin quân ta vừa diệt gọn cánh quân của Sư Hựu, khiếp vía
không dám giao chiến nữa, lui binh về giữ thành Nghệ An.
Điều đó có nghĩa là quân Minh hầu như đã chấp nhận thí mất châu Trà Lân
cùng đám ngụy quân của Cầm Bành, để đổi lấy một sự an toàn cho quân Minh và
tăng cường phòng thủ thành Nghệ An. Các trận thắng liên tiếp dài từ xứ Thanh
sang xứ Nghệ của quân Lam Sơn đã tạo nên một bước ngoặc mới về chiến lược của
hai bên. Quân Minh dù vẫn còn đông đảo hơn quân Lam Sơn nhiều, nhưng đã phải
chuyển từ chiến lược chủ động tấn công sang chiến lược phòng thủ. Tướng lĩnh giặc
giờ đây muốn nhử quân ta chủ động đánh đồn, công thành để chúng có thể dựa vào
thành trì, nguồn lương thực dồi dào đã tích lũy thời gian dài để thủ thắng trước
quân Lam Sơn. Bởi vì nghĩa quân tuy giỏi đánh nơi rừng núi, giỏi mai phục nhưng
chưa quen đánh thành, lương thực khí giới cũng không so bằng quân Minh.
Bình Định vương bấy giờ rất tranh thủ thời gian, tiến lên vây đánh quân
của Cầm Bành ở châu Trà Long. Cầm Bành ít quân nhưng nắm giữ địa lợi, rút lên
sơn trại cố thủ. Bấy giờ vào tháng Giêng năm 1425, Phương Chính dẫn quân Minh từ
thành Nghệ An đến châu Trà Lân, phô trương thanh thế với quân Lam Sơn nhưng
không dám tiến đánh vì sợ địa hình đồi núi dễ trúng mai phục, chỉ viết hịch kể
tội. Lê Lợi thấy địa hình sơn trại của Cầm Bành khó tấn công, Phương Chính lại
đóng quân rình phía sau, bèn chia quân vừa vây chặt Cầm Bành, vừa ghìm nhau với
Phương Chính. Lê Lợi lại cùng tướng sĩ ra sức tuyên truyền chính nghĩa, phủ dụ
nhân dân trong vùng. Kể cả những người trước theo Cầm Bành, đều được khuyên bảo
vỗ về trở lại nghiệp cũ. Nhân dân nô nức theo về, cùng góp quân lương tiếp sức
cho nghĩa quân Lam Sơn vây đánh giặc.
Trong thời gian quân ta vây Cầm Bành, đã có nhiều thư từ qua lại giữa
ta và quân Minh. Bình Định vương muốn thăm dò ý định của Phương Chính, sai Hàn
lâm viện Thừa chỉ Nguyễn Trãi viết thư trả lời Phương Chính và khiêu chiến. Thư
viết rằng:
“Bảo cho mày nghịch tặc Phương Chính: Kể đạo làm tướng, lấy nhân nghĩa
làm gốc, trí dũng làm của. Nay bọn mày chỉ chuộng lừa dối, giết hại kẻ vô tội,
hãm người vào chỗ chết mà không xót thương, việc ấy trời đất không dung, người
mà đều giận, cho nên liền năm chinh phạt, hằng đánh hằng thua. Thế mà không biết
trước tự cải quá, lại còn bới bẩn cho thêm thối, hối sao cho kịp được! Huống
chi bây giờ nước mùa xuân mới sinh, lam chướng bốc độc, thế không thể chịu lâu
được. Nay mày chỉ nắm đại binh mà nấn ná không tiến, khiến quân lính nhiễm lam
chướng dịch lệ mà chết, đó là tội ai? Binh pháp có nói: “Kẻ nhân giả lấy yếu chế
mạnh, kẻ nghĩa giả lấy ít địch nhiều”. Nay mày muốn đánh, thì nên tiến quân
giao chiến, để quyết sống mái, đừng làm khổ cho quân sĩ hai nước làm gì.”(trích
Quân Trung Từ Mệnh Tập)
Phương Chính là tên tướng thất phu, đọc thư của Nguyễn Trãi rất tức tối
nhưng vẫn không dám tiến quân. Chỉ trả lời rằng: “Mày nếu muốn đánh nhau
thì hãy ra chỗ đồng bằng đất phẳng”.
Nguyễn Trãi lại viết thư đáp: “Bảo cho mày nghịch tặc Phương
Chính: Kể người dùng binh giỏi thì không có đâu là hiểm, đâu là không hiểm,
không có đâu là dễ, đâu là không dễ. Thắng hay phụ ở tướng, chứ không ở đất hiểm
hay dễ. Vào chỗ hiểm mà dánh nhau không khác gì hai con hổ đánh nhau ở trong
thung lũng, giỏi thì được, vụng thì thua. Bởi vậy, đất không có bình thưởng nhất
định, trận không có thế thưởng nhất định. Mày nếu không lui, thì phải đem binh
ra mà quyết chiến thôi.”(trích Quân Trung Từ Mệnh Tập)
Liên tiếp hai thư khiêu chiến mà quân Minh vẫn chưa dám giao chiến, chỉ
chực ở phía sau quân ta. Sơn Thọ lại đem chiếu thư của vua Minh Nhân Tông đến gặp
Lê Lợi để chiêu hàng, chiếu viết rằng:
“Ngươi vốn là kẻ lương thiện, từ lâu có lòng thành quy phụ. Nhưng quan
ty cai trị không đúng cách, sinh ra nghi sợ rồi ẩn trốn nơi núi rừng, không toại
chí nguyện. Nay sau khi đại xá, bỏ hết sai lầm quá khứ, hàm chứa sự canh tân. Đặc
cách sai người mang sắc dụ ban cho ngươi chức Tri phủ Thanh Hoá, cai trị dân một
quận. Hãy đến nhận chức ngay, để đáp lại sự cứu xét đến lòng thành và bao dung
đãi người của Trẫm”(theo Minh Thực Lục)
Lê Lợi nhận chiếu, họp các tướng lại bàn rằng: “Hiện Cầm Bành bị
vây khốn đốn, lẽ ra bọn tên Chính phải cấp cứu ngay mới phải, thế mà đến nay vẫn
còn dùng dằng quanh co. Đó tất là có ý nhát sợ. Chi bằng ta hãy cứ vờ bằng lòng
hòa, để xem tình thế. Trong khi thư từ qua lại độ một tháng, thì ta đã bắt được
Cầm Bành rồi”.(theo Đại Việt Thông Sử)
Bàn định xong, Lê Lợi tương kế tựu kế viết thư để vào trong bè, thả
xuôi dòng cho Phương Chính và Sơn Thọ: “Chúng tôi muốn trở về Thanh Hóa,
nhưng bị Cầm Bành ngăn chặn. Vậy ông cho người tới giải hòa để thông lối về, rất
mong”(theo Đại Việt Thông Sử).
Phương Chính xem thư tưởng thật, bèn sai người đưa thư đến cho Cầm
Bành, khuyên hòa giải với Lê Lợi. Vậy là giặc đã trúng kế của quân ta. Cầm Bành
thủ hiểm hơn 2 tháng trời, lương hết binh mỏi, chỉ còn cầu mong quân Minh đến cứu
viện. Đến khi nhận thư của Phương Chính hắn mới biết chắc rằng viện binh sẽ
không đến.Quân lính của Cầm Bành lúc này rất bất mãn, tự ý kéo nhau ra hàng. Cầm
Bành cùng kế cũng phải mở cổng trại ra hàng. Lê Lợi chấp nhận cho Cầm Bành đầu
hàng, lệnh cho quân sĩ: “Tướng giặc đã hàng, mảy may cũng không được xâm
phạm. Bất cứ tội to, tội nhỏ, đều xá cho hết.”(theo Lam Sơn Thực Lục)
Quân Lam Sơn bình định được châu Trà Lân, quân dân càng thêm phấn chấn,
thế quân càng mạnh. Về sau, Cầm Bành lại sinh lòng khác, cùng thuộc hạ đang đêm
trốn đi. Quân ta bắt lại được, Lê Lợi sai đem chém Cầm Bành. Chiến công tại
châu Trà Lân đánh dấu một bước phát triển mới của nghĩa quân Lam Sơn. Quân ta
đã đủ sức mạnh để đánh lớn với giặc, và có thể hoàn toàn chiếm thế thượng
phong. Khí thế của chiến dịch thật như đôi dòng trong Bình Ngô Đại Cáo mà Nguyễn
Trãi đã viết :
Bồ Đằng chi đình khu điện xế
Trà Lân chi trúc phá hôi phi
Tạm dịch :
Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật
Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay
Quốc Huy
Nhận xét
Đăng nhận xét