"TRAI KHÔNG VỢ", CÓ "DÙNG VÀO VIỆC GÌ" ĐƯỢC KHÔNG?
"TRAI KHÔNG VỢ",
CÓ "DÙNG VÀO VIỆC GÌ" ĐƯỢC KHÔNG?
Tục ngữ Việt Nam có câu đưa ra
nhận xét, so sánh khá thú vị: "Voi không nài như trai không vợ".
"Từ điển tục ngữ Việt" (Nguyễn
Đức Dương-NXB Tổng hợp TPHCM-2013) giải thích: "Voi mà thiếu mất
nài (thường cũng chẳng thể dùng vào việc gì) như là các chàng trai không có vợ
vậy".
"Từ điển thành ngữ và tục
ngữ Việt Nam" (GS Nguyễn Lân-NXB Văn hoá-1989) đưa ra cách hiểu
khác: "(Nài là người quản tượng) Nói lên sự gắn bó giữa con voi
và người quản tượng". Hơn mười năm sau, khi biên soạn "Từ
điển từ và ngữ Việt Nam" (NXB Tổng hợp TP HCM-2000), GS Nguyễn Lân giải
thích rõ hơn: "(Nài là người quản tượng chăm nom voi) Nói lên sự gắn
bó giữa người quản tượng và con voi mà người ấy được giao chăm
sóc • Con voi này rất thông minh, nó không muốn rời ông quản tượng
một bước, đúng như câu nói: "Voi không nài như trai không vợ".
Theo chúng tôi:
-Cách giải thích của Nhà
ngữ học Nguyễn Đức Dương hẳn sẽ khiến nhiều chàng trai tự ái, vì đâu phải cứ "không
có vợ", thì họ "chẳng thể dùng vào việc gì"?
-Với cách của GS Nguyễn Lân, có
lẽ soạn giả cho rằng: "voi không nài", thì nó sẽ "nhớ
nài" không chịu nổi, cũng như chàng trai "không vợ" kia?
Tuy nhiên, đã gọi là "voi không nài", thì có "nài" đâu
mà "gắn bó", cũng như "trai không vợ" thì"gắn
bó" với ai? Mặt khác, voi đâu phải "chó cưng", mà chủ đi
đâu cũng lẽo đẽo theo sau, "không muốn rời ông quản tượng một bước"?
Thực tế, voi dù "thông minh" đến đâu cũng không hề có chuyện
"luyến nài" tới mức "nài" đi đâu, voi theo đó. Ngược lại,
khi "không nài" chính là lúc voi được tự do thoải mái nhất.
Voi là con vật khổng lồ, sống
hoang dã. Bình thường, voi phá phách, hung dữ, chẳng ai dám lại gần. Tuy nhiên,
khi bị thuần phục, thì nó trở nên hiền lành, ngoan ngoãn lạ kỳ dưới sự điều khiển
của nài voi. Dù đã chịu thuần phục, nhưng bản năng hoang dã của voi vẫn rất mạnh.
Nghĩa là ngoài quản tượng-người nắm được khẩu lệnh, hiệu lệnh và những điểm yếu
của nó-thì không ai quản lý, điều khiển được. Về cách hiểu này, "Từ
điển thành ngữ và tục ngữ Việt Nam" (Nhóm Vũ Dung) đã giải thích
đúng: "Voi không có quản tượng tự do tung hoành, không thể quản lý, điều
khiển được"; "Từ điển tiếng Việt" (New Era): "Voi
không có quản tượng tự do tung hoành, không thể quản lý, điều khiển được". Tiếc
rằng, hai cuốn từ điển này chỉ giải thích vế đầu, nghĩa quan trọng của vế sau
không được nhắc đến.
Vậy, vế thứ hai "như
trai không vợ" được hiểu như thế nào?
Con cái (đặc biệt là con trai),
khi còn nhỏ thì chịu sự giáo dục, quản lý của gia đình, cha mẹ. Tuy nhiên, đến
tuổi trưởng thành, tự lập, thì tính khí, sở thích thay đổi nhiều. Thanh niên,
trai tráng thường thích sống tự do, phóng túng, có khi ngang tàng, đàn đúm bạn
bè; ông bà, cha mẹ khó bề quản lý; cũng không hiểu hết tâm lý, sở thích của con
cái nữa. Bởi vậy, kinh nghiệm thực tế dân gian cho thấy, chỉ có người vợ (hiểu
rộng hơn là gia đình riêng) mới khiến người trai "dừng bước giang hồ".
Lúc này, "vợ" chính là người duy nhất hiểu được tính tình, sở thích,
thậm chí là những "yếu huyệt chết người" của chàng trai, để rồi tuỳ
cách mềm mỏng, hay cứng rắn mà "trị lại".
Trong thực tế thời trẻ trai, có
"chàng" lông bông đây đó, thậm chí chơi bời quá trớn, nhưng sau khi
xây dựng gia đình thì thay đổi hẳn. Phần vì đã tìm thấy "một nửa" của
mình, tự nguyện chịu sự ràng buộc, kiềm chế của người vợ, phần vì bản năng làm
cha, sức ép lo toan cho cuộc sống gia đình, khiến họ trở nên "ngoan
ngoãn", tu chí, ổn định cuộc sống. Tác động của người vợ và cuộc sống gia
đình đối với chàng trai chẳng khác nào con voi hung dữ phá phách, nhưng cuối
cùng cũng phải chịu thuần phục ông quản tượng. Thế nên dân gian còn có câu đồng
nghĩa: "Trai không vợ như ngựa không cương". Sự "khắc chế"
sau khi kết hôn không chỉ đối với phía chàng trai, mà còn là sự "ràng buộc"
giữa đôi bên vợ chồng:"Gái có chồng như gông đeo cổ"; "Trai có vợ
như rợ buộc chân"....
"Voi không nài như trai không vợ" là vậy.
"Voi không nài như trai không vợ" là vậy.
HOÀNG TUẤN CÔNG
7/2016
Nhận xét
Đăng nhận xét