NHÀ TRẦN CHÉM TOA ĐÔ GIẢI PHÓNG TOÀN BỘ ĐẠI VIỆT
Kỳ 54
--------
--------
NHÀ TRẦN CHÉM TOA ĐÔ
GIẢI PHÓNG TOÀN BỘ ĐẠI VIỆT
Trong lúc Thoát Hoan thua trận xiểng niểng, chạy dài từ Thăng Long về
nước thì ở các hướng khác, quân Nguyên tiếp tục hứng chịu những đòn tấn công mạnh
mẽ của quân dân Đại Việt.
Quân dân
miền tây bắc truy kích giặc đến cùng
Một bộ phận thứ yếu của quân Nguyên là cánh quân của Nạp Tốc Lạp Đinh vốn
trước đây từ hướng Vân Nam tiến sang. Cánh quân này tuy ít nhưng khá mạnh, từng
khiến Chiêu Văn vương Trần Nhật Duật phải lui quân. Khi quân ta tấn công Thoát
Hoan ở Thăng Long thì Nạp Tốc Lạp Đinh còn bận đóng quân ở vùng phía tây Thăng
Long để ngăn chặn các cuộc tấn công của quân dân vùng tây bắc dưới sự chỉ huy của
các tù trưởng. Sau khi hay tin Thoát Hoan bại trận rút quân, Nạp Tốc Lạp Đinh
cũng buộc phải lui binh. Do lúc này đường về Thăng Long đại quân ta đã hoàn
toàn làm chủ, Nạp Tốc Lạp Đinh không còn con đường nào khác là phải rút quân
theo ngã tây bắc về Vân Nam, con đường cũ mà chúng đã tiến sang. Trên đường
quân giặc rút lui, tù trường Hà Đặc đã huy động quân dân bày trận tại núi Trĩ
Sơn, Phù Ninh (thuộc Phú Thọ) đón đánh. Quân Hà Đặc ít và ô hợp hơn quân Nguyên
của Nạp Tốc Nạp Đinh lại không có sự hiệp đồng với các cánh quân khác của triều
đình đang bận diệt giặc ở vùng đồng bằng, vì vậy mà Hà Đặc dùng mưu để làm giảm
nhuệ khí của địch.
Hà Đặc cho đục thân cây to bên đường mà ông đoán chắc rằng quân Nguyên
sẽ đi ngang, sai người cắm những mũi tên cực lớn vào đó giả làm như là có người
khổng lồ hay loại vũ khí cực mạnh nào đó bắn tên vào cây. Quân Nguyên trông thấy
ngờ vực, không dám tiến lên mà cho dừng quân đóng lại Cự Đà quan sát. Hà Đặc lại
sai người đem những hình nộm to lớn cầm cung tên, đến chiều tối dẫn ra dẫn vào
trên núi. Quân Nguyên từ xa trông thấy, hết sức sợ hãi. Phô trương thanh thế
xong rồi, Hà Đặc mới tung quân ra đánh. Quân dân dưới trướng Hà Đặc ai nấy đều
hăng hái giết địch. Quân Nguyên đã khiếp vía từ trước, bị sức tấn công mạnh của
quân ta thì nhanh chóng rút chạy về Vân Nam. Hà Đặc thừa thế truy kích không ngừng
nghỉ. Đuổi đến A Lạp, Hà Đặc luôn đi tuyến đầu, đánh hăng quá nên bị tử trận.
Quân Đại Việt ở đây mất chủ tướng, bất ngờ tình thế trở nên khó khăn, nhiều
thân tín của Hà Đặc bị bắt.
Quân Nguyên dưới trướng Nạp Tốc Nạp Đinh vừa giết được chủ tướng của
vùng tây bắc, tưởng đã tạm yên thân nên hạ trại nghỉ ngơi sau quãng đường dài
giao tranh mệt nhọc. Em của Hà Đặc là Hà Chương nhân đêm tối trốn thoát khỏi trại
giặc, trộm cả áo giáp và cờ xí của giặc chạy về với quân ta. Hà Chương lại chỉ
huy quân dân gấp rút tiếp cận doanh trại quân Nguyên, quyết đánh một trận báo
thù cho vị tù trưởng đã xả thân vì nước. Quân ta dùng áo giáp và cờ xí của giặc
để cải trang đột nhập vào doanh trại, rồi nội ứng ngoại hợp đánh tan được giặc
một trận lớn. Quân Nguyên chết rất nhiều, cắm đầu chạy về Vân Nam.
2.
Trận Tây
Kết lần 2, Toa Đô bỏ mạng
Khối quân của Toa Đô vẫn còn một bộ phận khá đông đóng ở Trường Yên.
Quân Nguyên ở đây hầu như đã đứng ngoài vòng chiến kể từ khi quân Đại Việt bắc
tiến vì các hướng hành quân của quân ta đã chủ động bí mật chia làm hai cánh đi
vòng tránh vùng kiểm soát của địch tại Trường Yên, một cánh đánh thẳng vào vùng
Thiên Mạc, một cánh đánh vào Thiên Trường trong thời gian chớp nhoáng. Quân địch
ở Trường Yên khi phát hiện ra quân ta thì chiến sự ở Thiên Mạc với trận Hàm Tử
- Tây Kết đã định xong, vùng Thiên Trường cũng đã bị quân ta kiểm soát. Do đó
mà các doanh của địch ở Trường Yên hoàn toàn bị cô lập, không thể hiệp đồng với
các khối quân Nguyên khác.
Ngày 7.6.1285, vua Trần Nhân Tông cùng thượng hoàng Trần Thánh Tông đem
binh thuyền đánh vào Trường Yên. Quân địch ở đây đói khát lâu dài, sức lực vốn
đã vô cùng suy yếu. Quân ta với thế thắng, nhanh chóng làm chủ tình hình. Quân
Đại Việt thả sức tàn sát quân Nguyên, chém đầu cắt tai giặc để dâng công nhiều
không kể xiết. Hầu như toàn quân địch ở Trường Yên bị diệt gọn. Tạm thời dẹp
yên được giặc trên phần lớn địa bàn vùng quê hương hoàng tộc Trần, ngày
19.6.1285 hai vua ghé về Long Hưng bái tế lăng mộ tổ tiên rồi tiếp tục hành
trình chiến đấu.
Lại nói về Toa Đô, sau khi đại bại ở Hàm Tử quan thì chạy ra ven biển
trốn tránh, đóng ở cửa biển Thiên Trường kiếm lương ăn và thu nhặt tàn quân.
Vùng Thiên Trường là vùng mà Hưng Đạo vương không lâu trước đó đã đánh tan quân
Nguyên và đi qua để tiến về Vạn Kiếp. Do binh lực của Đại Việt ở vùng này chỉ tập
trung bố trí giữ các tuyến sông chính chứ không đủ binh lực giữ ngoài ven biển,
nên Toa Đô có điều kiện đóng lại ở cửa biển để sốc lại đội ngũ. Tàn binh bại tướng
của quân Nguyên ở các lộ đông nam đồng bằng sông Hồng tụ về với Toa Đô. Giữa
tháng 6.1285, Toa Đô cùng Ô Mã Nhi dẫn quân liều lĩnh ngược sông Hồng, hy vọng
sẽ có thể phối hợp với Thoát Hoan ở Thăng Long. Toa Đô không hề hay biết rằng,
Thoát Hoan đã thua trận chạy dài về nước.
Hay tin Toa Đô ngược ra bắc, vua Trần Nhân Tông sai quân chuẩn bị trận
địa ở bến Tây Kết, còn vua đóng quân ở bến Đại Mang Bộ vùng Thiên Mạc để tập kết
binh lực. Quân Đại Việt thuộc khối quân của Hưng Đạo vương Trần Quốc lại chia
thành các nhóm nhỏ tập kích tiêu hao quân trên đường Nguyên từ Thiên Trường đến
Thiên Mạc để phối hợp với vua và thượng hoàng. Quân của Toa Đô cùng cực lâu
ngày, nay lại tiếp tục bị hành xác. Tổng binh giặc là Trương Hiển không chịu nổi
sự uy hiếp của quân ta, đã đơn phương dẫn quân đi trước đầu hàng, được vua Trần
thu nhận.Ngày 24.6.1285, đoàn thuyền của Toa Đô tiến đến bến Tây Kết. Vua Trần
điều động thủy quân chặn đánh. Quân của Toa Đô tinh thần và thể chất đều suy
nhược, mà ta lại dùng quân no đánh quân đói nên đã nhanh chóng chiếm thế thượng
phong. Toa Đô thất thế nhưng vẫn liều chết chống trả, rốt cuộc bị quân Đại Việt
chém chết tại trận.
Quân Nguyên tan rã, chạy trốn trong vô vọng. Quân Đại Việt truy kích,
chém giết địch nhiều không kể xiết,bắt sống đến hơn 5 vạn tù binh. Ô Mã Nhi
cùng Lưu Khuê dùng thuyền con chèo đi trốn ra biển, may mắn thoát chết. Quân ta
cắt đầu của Toa Đô dâng lên cho vua Trần Nhân Tông. Nhà vua cảm phục tài trí và
tinh thần chiến đấu của Toa Đô, bất giác có lòng thương cảm, nói với quần thần: “Người
làm tôi phải nên như thế”. Nói xong, vua cởi áo ngoài sai quan gói đầu Toa
Đô đem chôn. Nhưng ngay sau đó, vua nghe trình báo lại những tội ác tày trời mà
Toa Đô đã gây ra cho dân chúng. Vốn quân của Toa Đô là quân đói khát, trong
quân lại có những kẻ xuất thân tù tội nên đi đến đâu đều thả sức cướp bóc, tàn
phá, giết người không ghê tay. Trong các cánh quân Nguyên, quân của Toa Đô là
tàn hại nhân dân dữ dội nhất. Vua nghe qua hết sức căm giận bèn sai quân lấy đầu
Toa Đô tẩm dầu mà đốt đi để an ủi vong linh những nhân dân đã tử nạn trước gót
xâm lăng.
3.
Lưu danh
sử sách
Như vậy là sau quãng thời gian chừng nửa năm ròng chiến đấu dũng cảm,
quân dân Đại Việt đã quét sạch hơn 50 vạn quân Nguyên Mông xâm lược khỏi bờ
cõi, bảo vệ được nền độc lập của đất nước. Thắng lợi này có được là do nhiều
nguyên nhân, nhưng trên hết là do từ vua đến dân trên dưới một lòng. Nhận xét về
chiến thắng, sử gia các đời đã có những lời hay khác nhau.
Ngô Thì Sĩ khen ngợi chiến lược chung của vua tôi nhà Trần trong sách
Việt Sử Tiêu Án rất xác đáng: “Mỗi lần có tin báo quân Nguyên sang cướp,
thì tất là Vua thân hành ra ngoài trông coi quân, khi đi đông, đi tây, không đi
nhất định đường nào, khi ở trên bộ, khi ở thủy không đóng nhất định ở đâu, đó
không phải là rát, là vì Vua ở bên ngoài, thì dễ hiệu triệu thiên hạ. Cổ lệ
lòng hăng hái của quân sĩ, chư tướng thì tiện việc tâu xin mệnh lệnh, tam quân
thì vui lòng xông pha, lính tráng đều là quân của nước, của nhà giàu là của nước,
có cơ hội nào thì cổ động quân sĩ xông vào trước, gặp tình thế không may thì
tùy tiện mà chống giữ; khi tiến quân thì nhanh như chớp nhoáng, khi lui về thì
như rồng rắn ẩn thân, giặc không biết đâu mà lường đạc được, nếu chỉ nấp giữ ở
trong thành, thì địch coi đó là sào huyệt, chúng sẽ chặn đường không cho vận
lương đến, và giữ viện binh không vào được, đến nỗi lương hết, lực cùng, chả
nguy lắm sao. Có tin giặc đến mà Vua lập tức đi ra ngoài, đó là kỳ kế, liệu sức
giặc và tính cách đánh của nhà Trần”.
Sách Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục của Quốc sử quán nhà Nguyễn
thì nhấn mạnh ở việc trọng dụng người tài: “Lúc bấy giờ nhà Nguyên mới nổi
lên, khí thế rất ngang ngược. Nhà Trần cũng may gặp lúc mới nổi lên, được các
vua Thái Tông, Thánh Tông, Nhân Tông và tướng văn tướng võ phần nhiều người
tài, mới có thể đánh bại được giặc, giữ được nước. Chứ nếu gặp người khác thì
chưa biết thế nào”.
Vĩ thanh: Bài học về nghệ thuật quân sự, rộng hơn là nghệ thuật giữ nước
trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần 2 là rất lớn lao và quý báu. Ngoài
việc đút kết được rất nhiều kinh nghiệm cho quân dân nhà Trần tiếp tục chiến đấu
với đế chế Nguyên Mông những năm về sau, những kinh nghiệm về chuẩn bị và tiến
hành chiến tranh vệ quốc trong cuộc chiến này còn được rất nhiều thế hệ sau của
dân tộc Việt Nam vận dụng. Mong rằng qua loạt bài này, mỗi độc giả sẽ có được
những sự nhìn nhận riêng của mình về cuộc chiến, đồng thời rút ra được những
bài học bổ ích và cùng nhau hun đúc tinh thần yêu nước.
Quốc Huy
Nhận xét
Đăng nhận xét