VỀ BÀ HỒ XUÂN HƯƠNG THỦY TỔ THƠ TIẾNG LÁI

VỀ BÀ HỒ XUÂN HƯƠNG

THỦY TỔ THƠ TIẾNG LÁI

Ngoài trường hợp độc đáo của tôn sư Lê Quý Đôn về mặt trí nhớ như đã nói ở trên, còn một nhân vật nữa trong văn học sử Việt Nam mà tôi cực kỳ ngưỡng mộ. Ðó là nữ sĩ Hồ Xuân Hương, từng được mệnh danh là “Bà Chúa thơ Nôm”, từng được coi là một trong những người phụ nữ hiếm hoi trên trái đất dám thực hiện nữ quyền một cách triệt để nhất trong thời đại phong kiến trên đe dưới búa bất chấp có thể bị nguy hại đến tính mạng. Tuy nhiên, những danh xưng ấy vẫn chưa đủ để nói về sự mở mang ngôn ngữ của bà. Theo tôi, thiên tài Hồ Xuân Hương còn là thủy tổ làm thơ về tiếng lái, là chưởng môn nhân đầu tiên của môn phái “đảo ngữ” một cách kỳ ảo tạo nên tứ thơ đối nghịch khôn lường mà những người đi sau như Bùi Giáng tha hồ kế thừa để phát huy nghệ thuật chơi chữ.

Hồ Xuân Hương là một nhà thơ ngôn ngữ hai mặt, người đời thường truyền tụng là thơ “đố tục giảng thanh”. Nhưng thơ tiếng lái của bà lại chơi đòn tréo ngoe là “chuyển thanh sang tục”.

Một minh chứng trong bài “KIẾP TU HÀNH” như sau:

Cái kiếp tu hành nặng đá đeo

Vị gì một chút tẻo tèo teo

Thuyền từ cũng muốn về Tây Trúc

Trái gió cho nên phải lộn lèo

Nếu chịu khó đọc kỹ và có máu giang hồ một chút, ai nấy phải bật cười bởi “đá đeo” tức là “đéo đa”, “trái gió” tức là “chó dái”, “lộn lèo” tức là “lẹo… l”

Một thí dụ khác trong bốn câu đầu bài thơ “CHÙA QUÁN SỨ”:

Quán Sứ sao mà cảnh vắng teo

Hỏi thăm sư cụ đáo nơi neo?

Chày kình, tiểu để suông không đấm

Tràng hạt, vãi lần đếm lại đeo…

Tương tự bài trước, nếu chiết tự ba chữ “đáo nơi neo” tức là “đéo nơi nao”, “suông không đấm” tức là “đâm không sướng”, “đếm lại đeo” tức là “đéo lại đêm”.

Sự tài hoa của nữ sĩ họ Hồ biến thành phát minh mở đường cho các thi sĩ. Tôi không có máu ngông cuồng như Bùi Giáng khi xài tiếng lái bắt chước bà, tôi cũng không sử dụng tiếng lái trong chốn phòng the, tôi “thảy” tiếng lái của thế kỷ 21 vào những nỗi đau thế thái nhân tình, những trận phong ba cơm áo tạo nên tiếng cười cay đắng cho những ai đang bị áp bức. Ít nhất tôi cũng thu thập từ truyền khẩu, giai thoại của nhân dân để viết hơn 10 bài thơ tiếng lái, xin chép ra đôi bài sau để mọi người thưởng lãm. Ðó là 2 bài thơ mang tựa “QUỐC KỲ” và “ĐẢO NGỮ HÀNH”.

QUỐC KỲ

CỜ VÀNG thì tình CÀNG VỜ

CỜ XANH sao rụng CÀNH XƠ xác cành

CỜ ĐỎ ông CÒ ĐỠ anh

CỜ HỒNG cái CÒNG HỜ nhanh lắm bồ

Treo CỜ GÌ đỡ KỲ GIỜ?

Ê, CỜ TÂY hạ CẦY TƠ ra đời!

ĐẢO NGỮ HÀNH

Hành đảo ngữ kể từ GIẢI PHÓNG

Thi ca làm PHỎNG DÁI niêm vần

Muốn in báo phải làm đầy tớ

Nhưng ta nào phải kẻ lòn trôn

Ta nào phải là ông Hàn Tín

Phò Lưu Bang phản bạn lừa thầy

KỸ SƯ vì thế thành CƯ SĨ

THẦY GIÁO từ đây chịu THÁO GIÀY

Họp ĐỒNG CHÍ thấy toàn ĐÌ, CHỐNG

XÔ VIẾT ngày nay khoái XIẾT VÔ

Hình treo LỘNG KIẾNG như LIỆNG CỐNG

Ðể thằng TO DỰ hét TỰ DO

Chú đeo BẢNG ĐỎ mà BỎ ĐẢNG

Mượn SAO VÀNG che đậy SANG GIÀU

CĂNG BỒNG nhờ nói CÔNG BẰNG nhỉ

LƯU MANH nào lại chẳng LANH MƯU?

Theo CHÍNH PHỦ ai ngờ CHÚ PHỈNH

Vào CHIẾN KHU thì bị CHÚ KHIÊNG

Mồm ĐÁNH MỸ mà tâm ĐĨ MÁNH

TIỀN ĐÂU? chú chặn họng ĐẦU TIÊN

GIÁO CHỨC đói meo đành DỨT CHÁO

Làm NHÀ THƠ vô bót NHỜ THA

THIÊN TÀI không đủ THAI TIỀN hả?

CẤT ĐUỐC về quê CUỐC ĐẤT à!

KHIẾN CHÁN ta làm thơ KHÁNG CHIẾN

Gào THI ĐUA chú bịp THUA ĐI

LÀM THƠ mà LỜ THAM mới nhục

THÌ CẤY cày mất đất THẤY KỲ

LÃNH TỤ sạch nhờ ôm TỦ LẠNH

BẨN NGƯỜI DO bác BỎ NGƯỜI DÂN

BÁC ĐI quá sớm thành BI ĐÁT

NGHỆ SĨ tụi con NGHĨ XỆ quần…

BÙI CHÍ VINH