“VIỆT VỊ” hay “LIỆT VỊ”?
“VIỆT VỊ” hay “LIỆT VỊ”?
Có thể nói, World cup 2014 là một
kỳ World cup đến một cách lặng lẽ chưa từng thấy. Chưa đến, chưa qua mà đã thấy
buồn, thiếu hẳn sự háo hức, mong chờ, chuẩn bị như mọi lần. Có lẽ tất cả cảm
xúc của người dân Việt Nam, ngoài đời cũng như trên báo chí đều đang hướng về
biển đảo của Tổ quốc.
Giàn khoan 981 của Tàu giống như
mũi dao đang cắm sâu trên thân mình đất nước ta khiến ngọn lửa yêu nước và tự
hào dân tộc dâng lên ngùn ngụt. Nhưng tình yêu bóng đá với Việt Nam cũng giống
như nhu cầu ăn uống hàng ngày. Bốn năm mới có một đại tiệc bóng đá. Ta căm thù
giặc ngoại xâm và làm tất cả để đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo quê hương,
nhưng cũng không quên giành tình cảm cho những gì mình yêu thích. Phút “giao thừa”
của cái “Tết bóng đá” với những bữa “đại tiệc” linh đình sắp đến. Tuấn Công Thư
Phòng xin góp vài lời trước giờ bóng lăn để không khí bớt vẻ trầm lắng.
Trong môn bóng đá, trọng tài thường
bắt lỗi vị trí của cầu thủ, gọi là “lỗi việt vị”, “bắt việt vị”. Hai từ “việt”
và “liệt” có âm na ná như nhau, bình luận viên lại nói nhanh trên nền âm thanh
sôi động của trận đấu nên nhiều người nghe nhầm, nói nhầm “việt vị” thành “liệt
vị”. Họ suy đoán, “liệt” có lẽ là trong từ “tê liệt” (chỉ trọng tài phạt lỗi bắt
dừng lại, không thể tiếp tục tấn công được nữa). Có người lại cho rằng, “liệt” ở
đây là hàng lối. Ý là cầu thủ phạm lỗi “liệt” vị là băng xuống vị trí phía dưới
hàng cầu thủ đối phương...Thậm chí có ý kiến còn cho rằng không phải “việt vị”
hay “liệt vị” mà là “việc vị” (!) Nhiều người dùng đúng, nhưng không ít người
không biết “việt vị” và “liệt vị” dùng từ nào cho đúng; tại sao lại đúng, tại
sao lại sai.
Với khán giả đam mê bóng đá là
như vậy. Đối với các cầu thủ chuyên nghiệp chuyện phân biệt “việt” hay “liệt”
cũng có sự lúng túng. Báo Lao động ngày 20/1/2014 đăng bài “Công
Vinh bị fan chọc quê vì dùng từ “liệt vị”. Bài báo viết:“Công Vinh viết
trên facebook của mình: “Rõ ràng là không có lỗi liệt vị.Về xem lại băng ghi
hình cũng không phải liệt vị, làm mình ức chế tâm lý sau quả này ghê. Nhưng vẫn
phải chấp nhận thôi biết sao được, quan trọng là đội mình hôm nay thắng trận đầu
tiên ở tại sân Vinh. Hy vọng năm nay đầu xuôi đuôi lọt. Cheer”.
Kèm theo dòng trạng thái này,
Công Vinh dán thêm đường dẫn video quay chậm bàn thắng. Ngay lập tức chủ đề này
thu hút cả trăm bình luận và hơn nghìn lượt “like”. Nhiều fan nhanh chóng bắt lỗi
chính tả của Công Vinh: “Việt vị chứ không phải liệt vị. Có phải Công Vinh
không vậy?”. Một số fan ruột khác ra sức bảo vệ Vinh: “Ở miền Trung, liệt vị
hay việt vị đều đúng nhé các thánh”. Còn số khác thì viện dẫn cả luật bóng đá để
chứng minh “việt vị” mới là từ chuẩn. Thậm chí, có fan còn phân tích nghĩa Hán
Việt của từng từ cấu thành nên chữ “việt vị” để giải thích cho rõ ràng”.
Tưởng thế là xong. Nhưng phía dưới
bài viết này lại có thêm những phản hồi của bạn đọc:
Đăng Minh - 10:12 PM -
20/01/2014
"Liệt vị" là
đúng đấy các bạn ạ. Tiếng nga là "положение вне игры", tiếng anh là
offside đều có nghĩa "vị trí ngoài cuộc chơi", tức vị trí liệt. Gọi
việt vị là do không biết, dùng quen mồm..Lỗi ở tận VFF, bộ môn bóng đá của Đại
học TDTT...Đã có 1 thời các bình luận viên bóng đá nói "liệt vị" chứ
không nói "việt vị" như bây giờ đâu.
Thanh Nhàn - 09:17 PM
- 20/01/2014
"Liệt vị" mới đúng. Tiếng
Anh dùng từ "off site" nghĩa là " chỗ chết, "liệt" là
chết, "vị" là vị trí. Cầu thủ đứng ở vị trí chết (dưới hàng phòng ngự),
chờ sẵn bóng đến. Còn "việt vị" chẳng có ý nghĩa gì cả trong từ
Hán-Việt. Chẳng qua dùng mãi thành quen giống như từ "khuyễn mại" mà
mọi người dùng thành "khuyễn mãi". Khuyến là khuyến khích, mại là
mua, khuyến khích mua, "thương mại "là là mua bán.
Thế là “việt vị” với ‘liệt vị” cứ
lung tung cả. Ai phân tích nghe cũng có lý, chẳng biết đường nào mà lần !
Vậy “việt vị” hay “liệt vị” ? Có
thể khẳng định rằng “việt vị” chứ không phải “liệt vị”. Nhưng tại sao lại gọi lỗi
đó là “việt vị” ? Theo nghĩa Hán-Việt “việt” là vượt qua, vượt lên, “vị” là
nơi, chỗ, vị trí. “Việt vị” nghĩa là một người nào đó (ở đây cụ thể là cầu thủ
bóng đá) đã vượt quá vị trí mà luật bóng đá quy định trong tình huống tấn
công. Bách khoa toàn thư mở Wikipedia bản tiếng Việt cũng như Hán ngữ
đều dùng từ “việt vị” chứ không dùng “liệt vị”.
Từ “việt” với nghĩa vượt qua, vượt
lên còn xuất hiện trong các trường hợp khác như: “việt cấp” (vượt quá bực) “việt
lễ” (vượt qua lễ phép), “việt quyền” (vượt qua quyền hạn của mình),v.v...Trong
khi từ Hán Việt, “liệt vị” chỉ có nghĩa là: các ngài !
Nói đến lỗi việt vị trong bóng
đá, chúng ta lại liên tưởng việc làm của Trung Quốc ở biển Đông. Trung Quốc chấp
nhận tham gia Công ước quốc tế về Luật biển, nghĩa là chấp nhận luật chung của
thế giới. Vậy mà khi vào cuộc chơi, Trung Quốc lại đòi đẩy vạch ngang ở đường
trung tâm giao bóng xuống tận vòng 16m50 của đội bạn, đòi phần sân của mình phải
sát đến cầu môn của đối phương rồi cứ ngang nhiên dẫn bóng xộc thẳng sang tấn
công, bất chấp luật thế nào. Khi bị trọng tài thổi “việt vị” đội Trung Quốc vẫn
cứ ngang nhiên “ghi bàn” và đòi công nhận “bàn thắng”. Khi bị cầu thủ đội bạn
phản ứng thì Trung Quốc lại nằm lăn ra ăn vạ, khiếu nại trọng tài là bản thân
mình bị “phạm lỗi”, mình bị “cản trở” tình huống tấn công. Rốt cuộc là cả “đội
bóng” Trung Quốc, huấn luyện viên, lẫn cổ động viên nhà xông vào thượng cẳng
chân, hạ cẳng tay đối với trọng tài và đội bạn, đòi “kết thúc trận đấu” với phần
thắng về phía mình (!) Thật đáng xấu hổ !
Xem World cup 2014 chúng ta tin
tưởng rằng, “đội bóng” Việt Nam của chúng ta, khán giả của chúng ta, trọng tài
quốc tế và cả thế giới sẽ không bao giờ chấp nhận cái kiểu ngang ngược, tự vẽ lại
sân bóng, thay đổi luật chơi có lợi cho mình như kiểu của Trung Quốc. Trước
sau, Trung Quốc cũng sẽ chuốc lấy thất bại nhục nhã, ê chề trước bàn dân thiên
hạ.
HOÀNG TUẤN CÔNG
(Bài này được viết lại trên cơ sở
bài “Việt vị hay liệt vị ?” đăng trên mục “Ngôn ngữ và đời sống” Báo Văn
hóa thông tin Thanh Hóa” số 531- 1998)
Nhận xét
Đăng nhận xét