Gần đây, một số ca sĩ,
diễn viên Trung Quốc như Phạm Băng Băng, Trịnh Sảng, Ngô Diệc Phàm, Trương Triết
Hạn, Triệu Vy... bị cơ quan chức năng nước này "phong sát" đến thân bại
danh liệt, sự nghiệp coi như tiêu tan. "Phong sát" là
gì? Phong sát (封殺), theo nghĩa
đen: phong là đóng kín, bao vây, sát là giết hại. Trong lĩnh vực thể thao,
người Trung Quốc dùng từ "phong sát" để nói đến một chiến thuật trong
môn bóng chày (tương đương với force out trong tiếng Anh). Còn trong trường hợp
đang bàn đến, Baidu (mạng tìm kiếm lớn nhất Trung Quốc) định nghĩa "phong
sát": "Việc cấm một nhân vật được chỉ định (ngôi sao, nghệ sĩ...)
tham dự vào các hoạt động hay tham gia một công việc nào đó, hoặc cấm một số
phương tiện truyền thông được chỉ định truyền phát các tiết mục hay xuất bản
các ấn phẩm nào đó, hoặc cấm việc tung ra một số tin tức nào đó. Đây là hành vi
cấm đoán mang tính vĩnh viễn hoặc có tính vĩnh viễn chủ quan". Nói dễ hiểu hơn,
"phong sát" là không cho phép một người nổi tiếng (ca sĩ, diễn viên,
vận động viên…) tiếp tục tham gia hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể thao hoặc
xuất hiện trước công chúng do đã có hành vi vi phạm về chính trị, đạo đức, pháp
luật nghiêm trọng. Xuất hiện tại Trung Quốc
từ khoảng 5 năm trở lại đây, từ này ngày càng trở nên phổ biến trong giới giải
trí Hoa ngữ và được coi là "đòn trừng phạt" nặng nề nhất đối với giới
nghệ sĩ, ai đã bị "phong sát" thì sự nghiệp mất trắng, cơ hội quay trở
lại là bằng không. Luật pháp phương Tây
cũng có các biện pháp hình sự và dân sự để xử lý các trường hợp tương tự, nhưng
không có kiểu "xóa sạch mọi vết tích" của một cá nhân như vậy! Việt
Nam chúng ta thường xử lý có thời hạn và cũng không "truy cùng giết tận"! Rõ ràng, đây là một
"đặc sản" của Trung Quốc. Và "phong sát" là một từ tiếng
Trung, mới được du nhập vào nước ta. Các từ điển tiếng Việt (kể cả từ điển Hán
- Nôm) hiện nay đều chưa thấy ghi nhận mục từ này. Các từ ngữ gần nghĩa với
"phong sát" trong tiếng Việt như: tẩy chay, cấm sóng hoặc đưa vào
danh sách đen, đều không nêu được hết các nét nghĩa mà từ này chứa đựng, đặc biệt
không thể hiện được "cường độ" cực mạnh của chính sách này: "diệt
cho đến không còn đường sống "! Do đó, có thể có khả
năng "phong sát" rồi sẽ được tiếng ta chấp nhận, hoặc cần thêm thời
gian để một dịch giả, một nhà văn, một nhà báo hay một ai đó chuyển ngữ thành
công một từ mới cho tiếng Việt hôm nay! Tiếng Việt là tiếng Việt,
tiếng Trung là tiếng Trung Cũng gần đây, lại thấy rất
nhiều trang báo mạng đã dùng cách nói: "nhóm nhạc lưu lượng", "nữ
ca sĩ lưu lượng", "nam idol lưu lượng"... khi đưa tin về giới giải
trí Hoa ngữ. Trong trường hợp này,
các tờ báo đã sao chép chữ "lưu lượng" (流量) từ tiếng Trung
- "lưu lượng minh tinh", "lưu lượng nghệ nhân": chỉ những
ngôi sao, những nghệ sĩ có lượng người hâm mộ lớn, có sức hút mạnh mẽ với công
chúng bình dân, thường có ngoại hình ưa nhìn, cực kỳ nổi tiếng, chiếm vị trí
tìm kiếm và tiêu đề giải trí quanh năm, có mức độ thời sự cao trên mạng xã hội,
nhưng thực chất không có tác phẩm gì đặc biệt. Đáng tiếc thay, nghĩa
phái sinh đó trong tiếng Trung không có trong tâm thức tiếp nhận của người Việt.
Trong tiếng Việt, lưu lượng có nghĩa: (1) Lượng chất lỏng hay chất khí đi qua một
nơi trong một đơn vị thời gian / (2) Số lượng người, vật đi qua hay vận chuyển
qua một nơi nào đó trong một khoảng thời gian nhất định (xem Từ điển tiếng Việt,
Hoàng Phê chủ biên, NXB Hồng Đức, 2016, trang 761). Với nghĩa thứ nhất, ta
có lưu lượng nước, lưu lượng khí thải... Với nghĩa thứ hai, ta có lưu lượng xe
qua cầu trong giờ cao điểm, lưu lượng người dân ra đường trong thời gian áp dụng
chỉ thị 16... Người xứ ta ai cũng đều hiểu như thế, không có cách hiểu nào khác
hơn! Để diễn đạt theo cách hiểu trên (của tiếng Trung), có thể dùng một từ du
nhập từ Mỹ hiện đã được Việt hóa: hot (với nét nghĩa: nóng bỏng, sốt dẻo, thu
hút, được quan tâm theo dõi, chú ý...). Và đây là một ngộ nhận
có thực: một số người đã quên mất rằng từ Hán - Việt là... tiếng Việt! Lớp từ vựng
Hán - Việt (từ âm tiết, từ ghép đến thành ngữ) do cha ông ta dày công tiếp nhận
và sáng tạo ngàn năm qua, với cách đọc (ngữ âm), cách hiểu (ngữ nghĩa) và cách
dùng (ngữ pháp) hoàn toàn là tiếng Việt của chúng ta! Đó không phải là chữ Hán,
càng không phải là tiếng Trung! Đến đây, cần phải nhắc lại
một thực tế đã thành nguyên lý phổ biến: muốn dịch thuật tốt, muốn chuyển ngữ tốt
không chỉ giỏi ngoại ngữ là đủ, còn cần thông thạo, thậm chí điêu luyện tiếng mẹ
đẻ. DUYÊN TRƯỜNG
Tháng 11-2020, Cục Quản
lý nhà nước về phát thanh, điện ảnh và truyền hình Trung Quốc đã chính thức ban
hành văn bản và sau đó Hiệp hội Công nghiệp biểu diễn Trung Quốc đã cụ thể hóa
các quy định về "phong sát": Ngăn cấm cá nhân bị phong sát tham gia
hoạt động hoặc một số công việc nhất định: diễn viên bị cấm đóng phim, ca sĩ
thì bị cấm biểu diễn... Cấm các phương tiện truyền thông phát sóng chương
trình, đưa tin tức về người bị phong sát. Kiểm soát chặt chẽ bài đăng trên các
trang mạng xã hội của đương sự. Gỡ sạch biển quảng cáo, hình ảnh có liên quan ở
nơi công cộng và cấm tuyệt đối xuất hiện trước công chúng.
Nhận xét
Đăng nhận xét