ĐÃ “ĐÁP ÁN” CÒN “ĐÚNG” ĐÃ “THỬ THÁCH” LẠI CÒN “KHÓ KHĂN”?
ĐÃ “ĐÁP ÁN” CÒN “ĐÚNG”
ĐÃ “THỬ THÁCH” LẠI CÒN “KHÓ KHĂN”?
ĐÃ “THỬ THÁCH” LẠI CÒN “KHÓ KHĂN”?
Dù đã được góp ý nhiều, lỗi trùng ngữ vẫn tiếp tục diễn ra, trong cả
ngôn ngữ viết và ngôn ngữ nói, như bổ sung thêm, đáp án đúng...
Trước đây nhiều năm, loại lỗi
này đã có nhiều nhà ngữ học như Cao Xuân Hạo, Nguyễn Đức Dương, Phạm Văn
Tình... quan tâm, đề cập đến trong nhiều bài viết với các trường hợp dùng thừa
từ như: ánh nắng mặt trời, rất trắng nõn, chủ yếu nhất..., và gọi tên của lỗi
diễn đạt này là lỗi trùng ngữ (pleonas).
Gần đây nhiều khán giả dù rất
hào hứng đón xem các game show, cũng biểu lộ bất đồng tình khi nghe một số người
dẫn chương trình truyền hình cũng đã mắc phải lỗi trùng ngữ, yêu cầu người chơi
nhìn "khẩu hình miệng" để đoán từ. Yếu tố Hán Việt "khẩu"
đã có nghĩa là miệng, nên rõ ràng là thừa từ "miệng", chỉ cần nói
"khẩu hình" là đủ.
Hoặc nhiều MC khi thấy người
chơi thực hiện xong phần việc của mình thường hồ hởi: "Người chơi đã hoàn
thành xong...".
"Hoàn thành" vốn có
nghĩa là "làm xong một cách đầy đủ" [Từ điển tiếng Việt (1995), Viện
Ngôn ngữ học, Hoàng Phê chủ biên, trang 434]. Vậy rõ ràng trường hợp này thừa từ
"xong".
Phát ngôn "Người chơi cần bổ
sung thêm…" cũng mắc lỗi thừa, từ vì bản thân từ "bổ sung" đã có
nghĩa là: "thêm vào cho đủ".
Lại có MC nói: "Trong ba chục
người dự thi, chỉ có duy nhất hai người vượt qua thử thách khó khăn
này".
Trong phát ngôn trên có hai trường
hợp sử dụng thừa từ. Trước hết, "duy nhất" có nghĩa là "chỉ có một
mà thôi, không còn có cái khác hoặc ai khác có được tính chất hoặc đạt được
tiêu chuẩn như thế" [SĐD, trang 259].
Người nói đã nhầm lẫn giữa hai từ
duy - duy nhất, nên thay vì nói "duy chỉ có hai người", lại nói nhầm
thành "chỉ có duy nhất hai người" mà phạm lỗi trùng ngữ.
Tiếp theo, "thử thách"
đã có nghĩa là: "đặt vào tình huống khó khăn, nguy hiểm để qua đó thấy rõ
tinh thần, khả năng của con người" [SĐD, trang 937], nên chỉ cần nói vượt
qua thử thách là đủ, mà không cần thêm từ "khó khăn".
Có MC nói: "Đáp án của bạn
vừa đưa ra, là một đáp án đúng, hoàn toàn chính xác!". Trong câu nói trên,
đã tồn tại lỗi trùng ngữ, vì "đáp án" có nghĩa là "bản giải đáp
được chuẩn bị trước cho một vấn đề, thường là cho đầu đề thi" [SĐD, trang
281]. Đã chuẩn bị lời giải đáp trước thì chỉ có đúng, làm sao mà sai được, nên
không thể nhận xét là "đáp án đúng, chính xác".
Trong trường hợp trên, để phù hợp
với ý đồ của người nói hơn, có lẽ nên diễn đạt: "Câu trả lời của bạn vừa
đưa ra, là một phương án hoàn toàn chính xác, đúng với đáp
án!".
Hay như trường hợp nói: "Rất
cao vút", trong đó "cao vút" vốn đã bao hàm ý nghĩa mức độ
"rất" và có nghĩa là: "Rất cao, thẳng lên không trung"
[SĐD, trang 110], nên thêm từ "rất" vào trong phát ngôn là thừa từ.
Về vấn đề này, có lẽ chúng ta cần
quan tâm thêm là một bộ phận tính từ trong tiếng Việt đã chỉ tính chất ở mức độ
cao/ tuyệt đối hoặc đặc điểm tuyệt đối, đặc biệt là nhóm từ chỉ màu sắc - khi sử
dụng không thể kết hợp thêm với các phụ từ chỉ mức độ "rất, lắm,
quá,…", như các từ: xanh lè, tím ngắt, đen thui, đỏ lòm, vàng hoe, trắng
xóa, đen thui, nặng trịch, nhẹ bỗng, thơm phức, trắng phau, riêng, chung, phải,
trái, chính, phụ, gái, trai, chẵn, lẽ, đực, cái...
PHAN MY
Nhận xét
Đăng nhận xét