Chuyến thăm Hà Nội của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ có thể ngụ ý điều gì?

 

Chuyến thăm Hà Nội 

của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ 

có thể ngụ ý điều gì?

Washington muốn có mối quan hệ quân sự sâu sắc hơn với Hà Nội, ông Pete Hegseth tuyên bố trong lần đầu đến Việt Nam với vai trò lãnh đạo Bộ Quốc phòng Mỹ (hay còn gọi là Bộ Chiến tranh).
 
"Hợp tác [quân sự] sâu sắc hơn sẽ mang lại lợi ích cho cả hai quốc gia chúng ta," ông nói trong cuộc hội đàm với người đồng cấp phía Việt Nam Phan Văn Giang.
 
Là đồng minh thân cận với Tổng thống Donald Trump cũng như là một nhân vật diều hâu đối với Trung Quốc, chuyến đi của ông Hegseth nhận được nhiều sự chú ý.
 
Tại Việt Nam, ông đã gặp nhiều lãnh đạo cấp cao, bao gồm hội kiến với Bộ trưởng Quốc phòng Phan Văn Giang, hội kiến với Tổng Bí thư Tô Lâm và Chủ tịch nước Lương Cường.
 
Chuyến thăm nằm trong khuôn khổ công du khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của ông Hegseth, với các điểm đến bao gồm Việt Nam, Malaysia, Nhật Bản và Hàn Quốc.
 
"Đây là một thời điểm then chốt để củng cố quan hệ. Mỹ nhận thấy cả Việt Nam và Ấn Độ dường như có xu hướng nghiêng về phía Trung Quốc trong những tháng gần đây," Tiến sĩ Satoru Nagao, nhà nghiên cứu chuyên về an ninh, đối ngoại từ Viện Hudson (Mỹ), nhận định với BBC News Tiếng Việt, liên hệ tới việc ông Hegseth đã ký kết các thỏa thuận quan trọng với Ấn Độ và Việt Nam.
 
Tiến sĩ Nagao chỉ ra trong trường hợp của Việt Nam, trong Lễ Diễu binh Quốc khánh 2/9, đã mời cả đại diện quân sự của Trung Quốc và Nga tham dự. Còn Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã đến thăm Trung Quốc để tham dự Thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) trong cùng khoảng thời gian.
 
"Tuy nhiên, với việc ký các thỏa thuận với Mỹ, Việt Nam cũng như Ấn Độ đang muốn chứng minh họ vẫn là những người bạn rất tốt của Mỹ và các nước đồng minh."
 
Có chung ý kiến, nghiên cứu sinh tiến sĩ Nguyễn Thế Phương, chuyên gia về quốc phòng từ Đại học New South Wales (Úc) bình luận với BBC News Tiếng Việt rằng mục đích của chuyến thăm là để cải thiện mối quan hệ khi tình hình hiện tại không tốt cho thương mại và ông Hegseth muốn tái khẳng định "quan hệ Việt-Mỹ vẫn phát triển tốt đẹp, vẫn có cách để hài hòa và đi lên".
 
"Việt Nam quan trọng với Mỹ nên thực tế thì Mỹ cũng không muốn quan hệ với quốc gia này bị gián đoạn hay phát triển xấu đi. Tập trung vào quốc phòng cũng là bước đi khá chiến lược. Thứ nhất thì thương mại là mảng đang gặp khó, khó cải thiện. Thứ hai thì quốc phòng an ninh vốn còn nhiều dư địa, mở ra dư địa không gian mới thì coi như cũng còn cách để mở rộng quan hệ vốn dĩ đã được nâng cấp lên Đối tác Chiến lược Toàn diện," ông Phương giải thích.
 
Truyền thông Việt Nam đưa tin Mỹ cam kết tăng cường hợp tác ở tầm chiến lược, nhất là trong các lĩnh vực: phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, an ninh hàng hải, cứu trợ nhân đạo, đào tạo sĩ quan, gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc và ứng phó với thảm họa thiên nhiên.
 
Đặc biệt, Mỹ công bố khoản hỗ trợ mới 130 triệu USD cho dự án xử lý dioxin tại sân bay Biên Hòa, nâng tổng viện trợ không hoàn lại lên 430 triệu USD, theo trang Thông tin Chính phủ.
 
Bộ trưởng Hegseth khẳng định Mỹ sẽ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam nâng cao năng lực, hiện đại hóa công nghiệp quốc phòng và mở rộng các chương trình hợp tác đào tạo nhân lực chất lượng cao.
 
Ông cũng nhắc đến việc Mỹ đã giao ba tàu tuần tra cho Lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam và ba máy bay huấn luyện T-6 trong tổng số đơn hàng 12 chiếc, đồng thời bày tỏ ý định cung cấp thêm nhiều khí tài khác, Reuters đưa tin.

 

Thỏa thuận vũ khí
Thông tin báo chí do Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam chia sẻ cũng cho thấy Bộ trưởng Hegseth và Bộ trưởng Giang đã thảo luận về các cơ hội tăng cường hợp tác quốc phòng, bao gồm thương mại quốc phòng và chia sẻ thông tin.
 
Tuy vậy, các thỏa thuận mua bán vũ khí không được báo chí Việt Nam đề cập đến trong chuyến thăm lần này của ông Hegseth.
 
Việt Nam, quốc gia phụ thuộc nhiều vào vũ khí Nga, đã tìm cách đa dạng hóa kho vũ khí của mình trong nhiều năm.
 
Các cuộc đàm phán với Mỹ, quốc gia đã dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí hoàn toàn vào năm 2016 đối với Việt Nam, đã được đẩy mạnh dưới thời chính quyền Biden nhưng vẫn chưa có thông báo chính thức nào về các mặt hàng lớn.
 
"Thương mại vũ khí là một công cụ đắc lực để xây dựng quan hệ đối tác dài hạn, tạo ra sự phụ thuộc kéo dài hàng thập kỷ giữa quốc gia mua và nhà cung cấp. Do vũ khí công nghệ cao dễ hỏng và đòi hỏi bảo trì, phụ tùng, đạn dược liên tục, nhà cung cấp nghiễm nhiên trở thành chuỗi cung ứng thiết yếu cho đối tác," Tiến sĩ Nagao giải thích.
 
Chuyến thăm của Bộ trưởng Hegseth diễn ra trong bối cảnh Việt Nam đang tăng cường quan hệ quốc phòng với Nga với việc mua máy bay và hệ thống phòng không di động, đồng thời tìm kiếm hợp tác quốc phòng với nhiều đối tác đa dạng như Phần Lan, Thổ Nhĩ Kỳ, Israel và Triều Tiên.
 
Ông Hegseth dường như đã thể hiện sự chấp nhận đối với cách tiếp cận này. Bản tóm tắt chính thức của Mỹ về chuyến thăm cho hay vị bộ trưởng "đánh giá cao quá trình Việt Nam hiện đại hóa quân đội một cách nhanh chóng và hoan nghênh cam kết của Việt Nam trong việc bảo vệ chủ quyên và an ninh khu vực", theo thông tin từ Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam.
 
Trước khi chuyến thăm diễn ra, các nguồn tin thân cận với chủ đề này chia sẻ với Reuters rằng trọng tâm trong chương trình làm việc của Bộ trưởng Pete Hegseth tại Việt Nam là các cuộc đàm phán về việc cung cấp vũ khí của Mỹ.
 
Cả quan chức Mỹ và Việt Nam giấu tên đều xác nhận với Reuters máy bay vận tải quân sự C-130 Hercules nằm trong danh sách các hạng mục được thảo luận.
 
Ngoài ra, phía Việt Nam còn đề cập khả năng đàm phán về việc cung cấp các loại trực thăng hiện đại của Mỹ, cụ thể là Lockheed Martin S-92 và Boeing Chinook.
 
Hiện vẫn chưa có thông tin liệu những đề tài đó đã được thảo luận trong chuyến thăm và liệu đã có thỏa thuận nào được ký hay không.
 
Xa hơn, vào giữa tháng 4/2025, trang tin quốc phòng 19FortyFive đưa tin rằng Việt Nam và Mỹ đang chuẩn bị hoàn tất thỏa thuận mua bán máy bay chiến đấu F-16, sau "một thời gian dài đàm phán và thương lượng giữa hai chính phủ".
 
Bài viết, dựa trên nhiều nguồn tin, bao gồm "một cựu quan chức chính phủ Hoa Kỳ nắm vấn đề về các cuộc đàm phán" và "nhiều đại diện của ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ", nêu rằng thỏa thuận bao gồm "ít nhất 24 chiến đấu cơ".
 
Ông Nagao nhận định nếu thương vụ F-16 xảy ra sẽ gây tác động lớn vì đây là một loại tiêm kích hữu dụng trong việc đối phó với Trung Quốc.
 
Tuy nhiên, C-130 là thương vụ ôn hòa hơn và có khả năng xảy ra cao hơn.
 
Vị chuyên gia quốc phòng của Viện Hudson nói thương vụ C-130 (nếu có) sẽ là phép thử quan trọng cho quan hệ Việt - Mỹ, tương tự như trường hợp Ấn Độ.
 
New Delhi cũng bắt đầu mua sắm vũ khí Mỹ bằng chiếc C-130, sau đó nhanh chóng mở rộng sang nhiều chủng loại khí tài khác, làm sâu sắc đáng kể hợp tác quốc phòng giữa Mỹ - Ấn.
 
Tuy vậy, dù có hay không, Trung Quốc chắc chắn "không thoải mái" với diễn biến này, theo nhận định của Tiến sĩ Nagao.
 
"Song, Bắc Kinh không có quyền can thiệp. Thứ nhất, Việt Nam là một quốc gia độc lập. Thứ hai, Việt Nam cần vũ khí vì Trung Quốc là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia."
 
Nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Phương đánh giá Trung Quốc sẽ không phản ứng công khai nếu các thỏa thuận tiềm năng nêu trên xảy ra, nhưng họ cũng như Nga sẽ gây sức ép đằng sau hậu trường về mặt ngoại giao và chính trị.
 
Mối lo ngại cốt lõi của Trung Quốc nằm ở việc Việt Nam và Mỹ xích lại gần nhau hơn về mặt chiến lược.
 
Tuy nhiên, giới phân tích nhận định, khả năng hai nước thiết lập một liên minh sâu rộng là rất khó xảy ra ở thời điểm hiện tại.
 
"Thỏa thuận C-130, nếu diễn ra, được coi là ít tiêu cực vì đây là loại khí tài phi tác chiến. Hà Nội biết mức độ nhạy cảm của các thỏa thuận khí tài. Bắc Kinh cũng hiểu rõ khoảng cách sức mạnh quân sự khổng lồ giữa Trung Quốc và Việt Nam. Do đó, việc Việt Nam mua thêm một vài loại khí tài phi tác chiến sẽ không ảnh hưởng quá nhiều đến cán cân năng lực khu vực,” ông Phương cho hay.
 
Ông cũng dự báo trong trung hạn, việc mua sẵm vũ khí giữa Việt Nam và Mỹ sẽ chỉ dừng lại ở các loại vũ khí phi sát thương, trang bị cho các lực lượng chấp pháp như công an hay cảnh sát biển.

 

Trọng tâm quốc phòng Việt-Mỹ tương lai có thể là gì?
Một diễn biến đáng chú ý khác từ cơ quan ông Hegseth ngay trong năm đầu nhiệm kỳ Trump 2.0 là việc đổi tên bộ này.
 
Tổng thống Donald Trump cho rằng cái tên Bộ Quốc phòng mang tính phòng thủ quá mức, trong khi cái tên cũ "Bộ Chiến tranh" phản ánh đúng hơn lịch sử chiến thắng quân sự của Mỹ và thể hiện vai trò mạnh mẽ hơn trong bối cảnh quốc tế hiện nay.
 
Tuy vậy, cả ông Phương lẫn ông Nagao đều nhận định việc đổi tên không hẳn hàm ý có sự thay đổi về mặt chiến lược.
 
Diễn ngôn hiện nay của Mỹ cho thấy nước này đang tăng cường tập trung vào khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, theo ông Phương, lưu ý thêm sự thay đổi thực tế cần thêm thời gian để theo dõi và đánh giá.
 
Ông Nagao quan sát thấy trọng tâm về an ninh, quốc phòng mà Mỹ đang theo đuổi bây giờ nằm ở khu vực Mỹ Latinh nhiều hơn.
 
Một điểm khác biệt cốt lõi dưới thời Tổng thống Trump là tính chất "trao đổi giao dịch" trong quan hệ đồng minh sẽ được đẩy lên cao.
 
Điều này đồng nghĩa với việc Washington sẽ yêu cầu các đồng minh và đối tác tự chủ hơn về mặt tài chính và chiến lược để đối phó với các mối đe dọa, ông Phương giải thích.
 
Theo đó, Việt Nam có thể tận dụng cơ hội này để tăng cường hơn nữa an ninh quốc phòng quốc gia, đặc biệt trong vấn đề mua sắm vũ khí và trang thiết bị.
 
Nhưng Mỹ có thể hạn chế can thiệp vào một số tình huống biến động cụ thể, yêu cầu các đối tác tự hành động nhiều hơn, qua đó buộc Việt Nam phải gia tăng đáng kể khả năng tự chủ, thích ứng linh hoạt và cân bằng chiến lược mạnh mẽ hơn trong bối cảnh địa chính trị khu vực.
 
"Washington đang yêu cầu các đồng minh và đối tác tăng ngân sách quốc phòng và chia sẻ gánh nặng an ninh lớn hơn. Điều này đồng nghĩa với việc các quốc gia xung quanh Trung Quốc phải tự chuẩn bị năng lực quân sự để có thể tự chiến đấu," Tiến sĩ Nagao từ Viện Hudson nhận định.
 
Vị tiến sĩ cho rằng Mỹ chắc chắn phải giúp đỡ các đồng minh và đối tác để duy trì ảnh hưởng của mình, nhưng họ có quyền quyết định thời điểm can thiệp. Để thuyết phục Mỹ, các quốc gia trong khu vực phải tự thể hiện nỗ lực của chính mình.
 
Việt Nam, Nhật Bản, Philippines, Ấn Độ, Đài Loan,... buộc phải tăng ngân sách quốc phòng và chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu ít nhất trong một khoảng thời gian trước khi Mỹ đưa ra quyết định hỗ trợ.
 
"Dù sao đi nữa thì 'không tự lực sẽ không có bạn bè giúp đỡ' là một quy tắc chung,” ông Nagao nhận định.
 
Trước đó vào cuối tháng 10 tại Kuala Lumpur, nhà lãnh đạo Lầu Năm góc đã công bố một lực lượng đặc nhiệm mới với Philippines nhằm tăng cường hợp tác quân sự và bảo vệ các vùng biển khỏi những gián đoạn bất ngờ do xung đột.
 
"Chúng tôi sẽ làm việc không ngừng để tái thiết lập khả năng răn đe ở Biển Đông và củng cố liên minh của chúng tôi," Bộ trưởng Chiến tranh Pete Hegseth tuyên bố.