Giai thoại Bà Phủ Ba LƯU THỊ HIÊN

Giai thoại 
Bà Phủ Ba LƯU THỊ HIÊN



Bà Phủ Ba Lưu Thị Hiên (1860 – ?), người làng Phù Lưu phủ Mỹ Đức tỉnh Hà Đông. Vốn là một đào nương thanh sắc, có theo đòi bút nghiên, lại có tâm hồn khoáng đạt, nên bà hay ngâm vịnh, tài làm thơ rất mẫn tiệp. Sau mấy năm lưu lạc chốn giang hồ, bà làm lẽ thứ ba viên tri phủ Nguyễn Danh Kế nên bà thường được gọi là bà Phủ Ba, sinh được một trai một gái, người con trai chính là nhà thơ Tản Đà ( có sách lại ghi thân mẫu của Tản Đà là bà Nhữ Thị Nghiêm). Sau đó mấy năm, bà ly thân với ông Nguyễn Danh Kế, trở lại đời sống độc lập. 

  Trong thời gian làm bà Phủ Ba, bà kết bạn tâm giao với bà Nhàn Khanh, em ruột
của hai ông Dương Khuê và Dương Lâm ở Vân Đình. Hai bà đều là tài nữ, tâm đầu ý hợp nên thường cùng nhau xướng họa tâm đắc. Sau khi đã ly thân, bà thường về Vân Đình chơi với bà Nhàn Khanh, nên cũng thường gặp Dương Khuê, lúc đó đã luống tuổi. 

  Họ Dương vốn là một tài tử đa tình, không hiểu bỡn cợt gì bà, nên bà đã trách khéo:

Trách ông Nguyệt lão trêu ngươi,
Cho người đầu bạc gặp người tóc xanh!

 Và họ Dương đã trả lời rất phong nhã mà cũng rất tự phụ:

Trăm năm ai dễ bạc đầu,
Mười điều ai có được đâu cả mười.
Trách trăng sao khéo nực cười,
Hờn hoa, mà nỡ nặng lời thế ư?

 Thế rồi Dương Khuê đêm khuya ngồi buồn, đối ngọn đèn dầu, trước bàn cờ thế cuộc đấu sắp tàn, cao hứng ngâm hai câu thơ thống thiết:

Gặp nhau trót đã muộn rồi,
Cầm quân cờ, gõ cho ... rơi hoa đèn!

  Nhưng hoa đèn có rơi tủa xuống bởi tay cờ run rẩy nỗi hận tình, người đẹp đâu có biết cho, mà dù có biết chăng nữa thì tóc xanh đầu bạc xưa nay vẫn khó dệt nên thơ!

  Sau khi bà Nhàn Khanh kết hôn với tri huyện Trịnh Đình Kỳ, theo chồng lên ngồi huyện Bất Bạt tỉnh Sơn Tây, bà Phủ Ba gửi cho bạn bài thơ:

Mong mỏi tri âm

Đêm qua thơ thẩn chốn thư đường,
Mong mỏi tri âm chẳng thấy sang.
Sáu khắc mơ màng người hảo hữu,
Năm canh tơ tưởng chốn đình giang.
Trông trăng bát ngát thương người ngọc,
Thấy nước bâng khuâng nhớ bạn vàng.
Hai chữ tương tư khôn xiết kể,
Khối tình chi để một ai mang.

 Sau đó, lên Bất Bạt ở chơi với bạn ít lâu, khi về gửi lại bài thơ:

Ai lên Bất Bạt nhắn nhe cùng,
Nhắn hỏi rằng ai có nhớ không?
Nửa bước, xa xa bằng mấy dặm,
Một ngày, đằng đẵng ví ba đông.
Giọng thơ tri kỷ say còn mệt,
Chén rượu ân tình nhắp chửa xong!
Khắc khoải năm canh lòng luống những … (1)
Thơ tình mở mở lại phong phong.
(1) Dị bản: Thao thức hôm mai dằng dặc nhớ,

 Hai câu thực: Giọng thơ tri kỷ say còn mệt, Chén rượu ân tình nhắp chửa xong! nghe như có hàm cái ý cảm tình với quan huyện Trịnh, vì quan huyện cũng hay thơ thẩn ỡm ờ, nhưng có lẽ bà e thương tổn đến tình chị em nên ở chơi
chưa được bao lâu đã bỏ ra về. 

 Được thơ, bà Nhàn Khanh chừng cũng thấu tình, nhưng lại vẫn muốn cùng bạn tri kỷ đôi thuyền một bến, nên vội cho người về đón bạn, với bốn câu thơ:

Những đọc thơ mà luống ngẫn ngơ,
Đang em, đang chị, bỗng đôi bờ!
Nhị Hà, hỏi nước bao giờ cạn,
Bến đợi sông chờ đã biết chưa?

 Nhưng bà Phủ Ba đã chán cái cảnh kẻ đắp chăn bông kẻ lạnh lùng, nên nghĩ bụng mặc dầu đối với bà Nhàn Khanh sẽ không đến nỗi như thế, song tình bằng hữu vẫn có thể suy giảm, nên gửi lại bài thơ từ tạ:

Dẫu rằng sông Nhị có dài,
Mà tình dằng dặc bằng hai ba phần!
Kể từ tiếp được thơ thần,
Mười phần sầu não, chín phần nhẹ không!
Quản bao cách núi xa sông,
Lòng riêng riêng những ước mong đợi chờ!
Cò khi buồn vịnh nên thơ,
Lời thơ nghe cũng ngẩn ngơ từng lời.
Có khi mượn bút vẽ vời,
Tương tư lại vẽ ra người tư tương.
Có khi cờ nước chiến trường,
Mã xa lạc lối, biết đường đâu đâu.
Có khi nhắp chén tiêu sầu,
Bầu tiên dốc cạn, ra mầu chửa say!
Tình riêng nào có ai hay,
Muốn đem tâm sự giãi bày cùng trăng.
Trách ai dứt mối xích thằng,
Tràch ai giở rói cát đằng đưa duyên …
Trách ai ngăn cấm hồ sen,
Chẳng cho Tây tử tới miền Bồng lai!
Đêm đông bóng giãi cành mai,
Biết rằng ai có như ai, nhớ mình ...

  Từ đây, thấy rằng đi đến đâu cũng bị cái thanh sắc gây nên sóng gió trên tình trường, bà quyết tâm đóng cửa phòng thu, sống cuộc đời nhàn tản cho đến già, xa hẳn mùi tục lụy.