Giáo sư Nguyễn Xuân Vinh -'Cha đẻ' phương trình bay chấn động toàn cầu

 

Giáo sư Nguyễn Xuân Vinh

-'Cha đẻ' phương trình bay chấn động toàn cầu

Không chỉ là người Việt đầu tiên đặt chân vào lĩnh vực cơ học bay vũ trụ ở tầm quốc tế, giáo sư Nguyễn Xuân Vinh còn để lại dấu ấn lớn với hệ phương trình bay.
 
Giáo sư Nguyễn Xuân Vinh là ai?
Giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Xuân Vinh (1930–2022) là nhà khoa học không gian người Mỹ gốc Việt, từng là Đại tá, Tư lệnh Không quân Việt Nam Cộng hòa trước khi du học và trở thành một huyền thoại trong lĩnh vực cơ học bay vũ trụ.
 
Ông là người Việt Nam đầu tiên được cấp bằng tiến sĩ khoa học không gian tại Đại học Colorado, Mỹ năm 1962 - chuyên ngành được NASA bảo trợ trực tiếp.

Phương trình bay - Thành tựu để đời tạo nền móng cho ngành hàng không vũ trụ
Thành tựu để đời của giáo sư Nguyễn Xuân Vinh là xây dựng phương trình bay nhập khí quyển (hay còn gọi là “Vinh’s Universal Entry Equations”).
 
Đó là một hệ phương trình nổi tiếng trong cơ học vũ trụ, trở thành “kim chỉ nam” cho ngành hàng không vũ trụ hiện đại. Chính phương trình này đã giúp tối ưu hóa quỹ đạo để phi thuyền bay ra không gian, đáp xuống Mặt Trăng hoặc trở về Trái Đất một cách an toàn, tiết kiệm nhiên liệu tối đa và giảm thiểu rủi ro cháy nổ khi vào khí quyển tốc độ cực cao.
 
Phương trình bay của Giáo sư Nguyễn Xuân Vinh đánh dấu một bước ngoặt lớn không chỉ đối với toán học ứng dụng mà còn đối với nền khoa học vũ trụ hiện đại.
 
Chính nhờ hệ phương trình này, các nhà khoa học có thể xác định chính xác các thông số tối ưu cho tàu vũ trụ khi nhập khí quyển, giúp đảm bảo an toàn, tiết kiệm nhiên liệu và hạn chế tối đa các nguy cơ cháy nổ do ma sát ở vận tốc siêu thanh.
 
Về mặt toán học, phương trình của ông ghi dấu ấn chuyển hóa các bài toán động lực học phức tạp về quỹ đạo bay thành hệ công thức khả thi ứng dụng thuận tiện; đồng thời xác định một biến số không thứ nguyên làm biến độc lập giúp bài toán nhập khí quyển giải quyết hiệu quả cả cho bay siêu thanh và bay xuyên hành tinh.
 
Đây chính là bước phát triển lý thuyết nổi bật được trình bày trong các tác phẩm chuyên ngành của ông như “Hypersonic and Planetary Entry Flight Mechanics” (1980), được các chuyên gia quốc tế tôn vinh là "Vinh’s Universal Entry Equations".
 
Phương trình này hiện đã trở thành tài liệu tham khảo chuẩn mực cho các chương trình không gian lớn của NASA, đặc biệt trong việc điều phối quỹ đạo tàu Apollo và tàu con thoi.
 
Nhờ nền tảng lý thuyết do giáo sư Vinh đặt ra, ngành hàng không vũ trụ thế giới đã có được công cụ tính toán, thiết kế những lộ trình tối ưu, bảo vệ sinh mạng phi hành gia và hoàn thiện kỹ thuật chinh phục không gian ngày càng an toàn, tiết kiệm hơn.

 

Những ghi nhận quốc tế và sức lan tỏa mạnh mẽ
Thành tựu của giáo sư Nguyễn Xuân Vinh không chỉ ghi dấu trong cộng đồng khoa học Việt Nam mà còn được quốc tế công nhận và đánh giá rất cao.
 
Suốt gần 30 năm giảng dạy tại Đại học Michigan, Hoa Kỳ, ông đã đào tạo và truyền cảm hứng cho hơn 1.000 kỹ sư, tiến sĩ chuyên ngành hàng không vũ trụ, nhiều người trong số đó hiện là chuyên gia hàng đầu tại các trung tâm nghiên cứu lớn trên thế giới.
 
Giáo sư Vinh là viện sĩ của nhiều tổ chức khoa học uy tín như Viện Hàn lâm Quốc gia Hàng không & Không gian Pháp, Viện Hàn lâm Không gian Quốc tế. Các công trình nghiên cứu, đặc biệt hệ phương trình bay mang tên ông, được lưu trữ, trưng bày trang trọng tại Trung tâm Điều khiển bay NASA ở Houston (Texas, Mỹ) và có mặt tại thư viện khoa học của hàng trăm trường đại học lớn toàn cầu.
 
Ngoài ra, giáo sư Vinh vinh dự nhận giải thưởng Control Systems Award của Hiệp hội Hàng không Vũ trụ Hoa Kỳ (AIAA) vào năm 1994 nhằm ghi nhận đóng góp nổi bật cho lý thuyết điều khiển tối ưu trong khí động lực học vũ trụ.
 
Sức lan tỏa từ những nghiên cứu của ông đã góp phần đặt nền móng vững chắc cho khoa học bay không gian hiện đại, đưa tên tuổi người Việt vào lịch sử các thành tựu lớn của nhân loại trong thời đại chinh phục vũ trụ.
 
Phương trình bay của giáo sư Nguyễn Xuân Vinh là đóng góp lớn của người Việt cho khoa học vũ trụ thế giới – gây tiếng vang quốc tế, giúp hiện thực hóa hành trình chinh phục không gian của loài người từ Apollo đến các thế hệ tàu con thoi và dự báo sẽ còn được ứng dụng lâu dài trong tương lai hàng không-vũ trụ hiện đại.