Từ vụ người nuôi gà lôi nhân giống để bán: Luật phải tường minh và nhất quán

 

Từ vụ người nuôi gà lôi nhân giống để bán: 

Luật phải tường minh và nhất quán

Một người nuôi gà lôi nhân giống để bán đã bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý hiếm và bị tòa án tuyên phạt 6 năm tù giam.
Vấn đề là ở thời điểm tòa ra bản án, mấy con gà lôi trong câu chuyện không còn được xếp vào loài động vật nguy cấp, quý hiếm nữa.
 
Bởi vậy viện kiểm sát đã kháng nghị hủy bản án sơ thẩm để điều tra và xét xử lại; đồng thời TAND tỉnh cũng quyết định thay đổi biện pháp ngăn chặn từ tạm giam sang cấm đi khỏi nơi cư trú.
 
Các động thái của cơ quan chức năng phù hợp với tinh thần của các quy định liên quan trong luật hình.
 
Ở thời điểm bản án được tuyên, pháp luật không còn coi hành vi của người bị bắt trong câu chuyện là hành vi phạm tội theo điều 244 của Bộ luật Hình sự; việc áp dụng điều luật đó để xử phạt người này là việc làm vô lý.
 
Tuy nhiên nếu không phạt thì phải làm gì lại là vấn đề không đơn giản trong khung cảnh luật hiện hành.
 
Mọi việc tùy thuộc vào kết quả đánh giá hành vi của người nuôi gà lôi trong câu chuyện. Nếu hành vi đó không đủ điều kiện để bị coi là phạm một tội hình sự nào theo luật hiện hành thì người này được miễn trách nhiệm hình sự và câu chuyện kết thúc.
 
Nhưng nếu hành vi đó đủ điều kiện để chịu trách nhiệm hình sự theo một tội danh khác với khung hình phạt nhẹ hơn thì sự việc sẽ rất rắc rối bởi cơ quan chức năng không tìm được căn cứ để thay đổi tội danh hoặc để làm gì khác.
 
Vì vậy trước hết cần nhanh chóng bổ sung các quy định cho phép thay đổi cách xử lý của nhà chức trách đối với một hành vi bị cho là nguy hiểm cho xã hội theo những mức độ thích hợp tùy theo sự nhìn nhận thay đổi theo thời gian về mức độ nguy hiểm của hành vi.
 
Trường hợp hành vi không còn bị coi là nguy hiểm đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự thì miễn trách nhiệm; trường hợp hành vi vẫn cần bị truy cứu trách nhiệm hình sự nhưng ở mức nhẹ hơn thì phải được xem xét theo mức nhẹ hơn.
 
Mấu chốt câu chuyện gây chú ý của dư luận mấy ngày qua là việc tòa án áp dụng một quy định trong một nghị định chính phủ đã bị thay thế bằng một quy định khác trong một thông tư cấp bộ.
 
Việc thay thế này được cho là có cơ sở pháp lý tại một nghị định chính phủ phân quyền cho bộ ban hành danh mục động vật cần được bảo vệ.
 
Dẫu sao việc dùng một văn bản quy phạm cấp thấp để thay thế quy định trong một văn bản quy phạm cấp cao hơn là việc không bình thường.
 
Nhưng khó trách được thẩm phán không kịp cập nhật quy phạm trong khung cảnh tôn ti trật tự xây dựng pháp luật có xáo trộn; càng không thể trách người dân về việc không kịp thời nắm bắt thông tin về pháp luật để ứng xử cho đúng.
 
Bởi vậy, trong dài hạn cần xem xét chỉnh đốn cơ chế xây dựng pháp luật theo tiêu chí tường minh, bảo đảm ổn định tôn ti đã được tuyên bố với xã hội và nhất quán về nội dung.
 
Nếu không, luật có nguy cơ không còn là chiếc lồng bảo hộ mà ở trong đó con người được tự do hành động để mưu cầu hạnh phúc; trái lại, luật sẽ trở thành chiếc bẫy được giăng ra để rình bắt những con người sơ suất đưa vào vòng trách nhiệm, thậm chí vào chỗ tù tội.