Tại sao ông Nguyễn Tấn Dũng và Nông Đức Mạnh được trao Huân chương Sao vàng?

 

Tại sao ông Nguyễn Tấn Dũng và Nông Đức Mạnh được trao Huân chương Sao vàng?

Tổng Bí thư Tô Lâm vừa trao Huân chương Sao vàng cho cựu Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh và cựu Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng. Sự kiện này có gì đáng chú ý?
 
Huân chương Sao vàng là "huân chương cao quý nhất của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam", theo Luật Thi đua, khen thưởng 2022.
 
Huân chương này có thể được trao cho cả cá nhân lẫn tập thể.
 
Lý do trao Huân chương Sao vàng
Đưa tin về sự kiện Tổng Bí thư Tô Lâm trao Huân chương Sao vàng cho hai vị cựu lãnh đạo hôm 20/1, báo Nhân Dân cho biết ông Nguyễn Tấn Dũng và ông Nông Đức Mạnh được trao phần thưởng này vì "có nhiều công lao to lớn, đặc biệt xuất sắc trong sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc".
 
Để thi hành Luật Thi đua khen thưởng 2022, Điều 8, Nghị định 98/2023 quy định về tiêu chuẩn "có nhiều công lao to lớn, đặc biệt xuất sắc trong sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc", bao gồm (tóm lược):
 
Hoạt động cách mạng trước năm 1935 và 1945, tham gia liên tục hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ (khoản 1, 2 và 3);
Có quá trình công tác liên tục trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ hoặc thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đã đảm nhiệm một trong các chức vụ: Tổng Bí thư; Chủ tịch nước; Thủ tướng Chính phủ; Chủ tịch Quốc hội, 2 nhiệm kỳ từ 8 đến 10 năm. (khoản 4)
Có thể thấy, những tiêu chuẩn ở khoản 1, 2 và 3 không thể áp dụng cho quyết định trao thưởng đối với ông Dũng và ông Mạnh, những người trưởng thành và hoạt động chính trị muộn hơn các giai đoạn nói trên.
 
Mặt khác, dù có tham gia "kháng chiến chống Mỹ", nhưng công trạng của ông Dũng không có gì nổi bật, nên có thể hiểu là việc xét thưởng dựa trên đánh giá về hoạt động của ông trong giai đoạn tham gia bộ máy chính trị ở thời bình (thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, khoản 4).
 
Thêm vào đó, ông Dũng giữ chức thủ tướng gần 10 năm, từ tháng 6/2006 tới tháng 4/2016. Ông Mạnh giữ chức tổng bí thư cũng gần 10 năm, từ tháng 4/2001 tới tháng 1/2011. Xét riêng về tiêu chí thời gian đảm nhiệm cương vị trong Tứ Trụ, hai ông đều đủ điều kiện nhận Huân chương Sao vàng.
 
Tuy nhiên, thành tựu - chứ không phải thâm niên công tác - mới là tiêu chí quan trọng nhất để xét thưởng.

Ông Nguyễn Tấn Dũng có thành tựu gì?
Vào năm 2016, khi ông Nguyễn Tấn Dũng rời ghế thủ tướng, Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM), đã đánh giá với BBC rằng ông Dũng "đã để lại những dấu ấn rất đậm nét về một thời kỳ hội nhập ngày càng sâu sắc".
 
"Ông Nguyễn Tấn Dũng cũng để lại một dấu ấn rất mạnh mẽ trong những phát biểu về quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc, bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam. Đấy là những dấu ấn hiện nay người dân Việt Nam đang ghi nhận," ông nói.
 
Tuy nhiên, ông Doanh cũng nhắc tới điều được coi là "di sản rất nặng nề" của ông Dũng.
 
"Ông Nguyễn Tấn Dũng đang để lại cho nền kinh tế Việt Nam một di sản rất nặng nề, trước hết là tình hình cân đối ngân sách của Việt Nam hiện nay đang rất khó khăn."
 
"Bội chi ngân sách rất cao, chi thường xuyên rất cao và nguồn thu không đủ để chi thường xuyên và trả nợ, và Việt Nam hiện nay đang vay nợ mới để trả lãi, tức là lợi tức và một phần vốn của nợ cũ và tổng số nợ mới của Chính phủ ngày càng tăng lên."
 
"Hệ thống ngân hàng của Việt Nam hiện nay cũng đang có rất nhiều dấu hỏi và rủi ro, mặc dầu Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố là nợ xấu của hệ thống ngân hàng Việt Nam đã giảm xuống 3%, nhưng các tổ chức quốc tế như Fitch, Standard Poor's và Moody vẫn đánh giá tỷ lệ nợ xấu của hệ thống ngân hàng Việt Nam là vào khoảng 15%..."
 
Tốc độ tăng trưởng GDP bình quân của Việt Nam trước khi ông Dũng nhậm chức ở mức tăng khoảng 7 và 8%. Sau khi ông Dũng nhậm chức, mức tăng trưởng lên 8,23% (năm 2006) và 8,46% (năm 2007), nhưng từ năm 2008 tới năm 2016, mức tăng trưởng đều dưới 7%.
 
Cũng vào thời điểm năm 2016, hãng tin AP đã có bài viết nhìn lại di sản 10 năm giữ chức của ông Nguyễn Tấn Dũng.
 
Bài viết đánh giá ông Dũng là một nhà hùng biện giỏi, có khả năng giao thiệp tốt với lãnh đạo nước ngoài giúp nâng cao vị thế của Việt Nam. Tuy nhiên, bài báo cũng cho rằng trong nội bộ Đảng, ông Dũng bị quy trách nhiệm cho những thất bại của các doanh nghiệp quốc doanh khổng lồ, bao gồm cả sự sụp đổ của Tổng công ty Công nghiệp Tàu thủy (Vinashin) và Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam (Vinalines).
 
Ông Lê Hồng Hiệp, chuyên gia tại Viện ISEAS (Singapore), vào năm 2016 cho rằng kế hoạch xây dựng các tập đoàn kinh tế quốc doanh của ông Dũng là một ý tưởng hay, nhưng cách thực thi còn yếu kém. Thay vì lựa chọn và thúc đẩy các công ty tư nhân làm ăn hiệu quả, có tiềm lực, ông Dũng lại quyết định đầu tư cho các tập đoàn nhà nước không có kết quả kinh doanh khả quan và có nhiều dấu hiệu tham nhũng.
 
Đánh giá về chính sách thời ông Dũng làm thủ tướng, nhiều nhà phân tích cho rằng chính phủ của ông đã gia tăng quá mức vai trò của nhà nước trong hoạt động của thị trường, đẻ ra nhiều giấy phép con, nhiều điều kiện kinh doanh gây khó khăn cho doanh nghiệp.

 
Nhiều vụ tham nhũng, nhiều quan chức vào tù
Chính phủ dưới thời Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã để xảy ra nhiều vụ tham nhũng lớn, khiến nhiều quan chức dưới quyền ông phải vào tù.
 
Ông Đinh La Thăng là chủ tịch HĐQT Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (từ tháng 1/2006 tới tháng 12/2008) và Bộ trưởng Giao thông vận tải (nhiệm kỳ 2011-2016) dưới thời Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.
 
Ông Đinh La Thăng đã lãnh án 30 năm tù về các sai phạm xảy ra chủ yếu khi ông còn lãnh đạo Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, doanh nghiệp trực thuộc chính phủ.
 
Liên quan đến ngành dầu khí và vụ án Đinh La Thăng, ông Trịnh Xuân Thanh, cựu Chủ tịch HĐQT Tổng công ty CP Xây lắp Dầu khí Việt Nam, đã lãnh án chung thân do các sai phạm trong thời gian lãnh đạo doanh nghiệp nhà nước này.
 
Các tập đoàn, tổng công ty nhà nước dưới thời ông Dũng được đánh giá là làm ăn yếu kém, tham nhũng tràn lan. Nổi cộm còn có các vụ án tại Vinashin và Vinalines, với các bản án lên tới 20 năm tù giam, chung thân dành cho các quan chức quản lý doanh nghiệp nhà nước.
 
Các bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Bắc Son và Trương Minh Tuấn cũng đã lãnh án tù liên quan đến thương vụ MobiFone mua AVG. Ông Son là bộ trưởng, ông Tuấn là thứ trưởng khi thương vụ AVG diễn ra.
 
Năm 2020, ông Son bị tuyên án chung thân về tội "Nhận hối lộ" và "Vi phạm các quy định về quản lý đầu tư công gây hậu quả nghiêm trọng". Ông Tuấn bị tuyên án 14 năm tù giam.
 
Một bộ trưởng khác dưới thời ông Dũng là ông Vũ Huy Hoàng cũng lãnh án 10 năm tù do sai phạm khi còn làm Bộ trưởng Công Thương.
 
Hàng loạt vụ việc, hàng trăm quan chức dưới thời Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã bị xử lý, nhẹ thì kỷ luật đảng, nặng thì truy cứu hình sự trong chiến dịch "đốt lò" của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.

 

Đối thủ chính trị của ông Nguyễn Phú Trọng
Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng giữ chức thủ tướng từ năm 2006-2016 và ông được giới quan sát chính trị, chuyên gia trong và ngoài nước đánh giá là nhân vật quyền lực số một trong giai đoạn này.
 
"Ông Dũng có vai trò quan trọng trong phân bổ ngân sách nhà nước đến các chính quyền địa phương cũng như mối quan hệ tốt giữa ông và giới doanh nghiệp. Ông còn có ưu thế đối với Bộ Quốc phòng và đặc biệt là Bộ Công an (nơi ông từng giữ chức thứ trưởng, thời điểm Bộ Công an có tên là Bộ Nội vụ)," Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp từng viết như vậy trên trang Nghiên cứu Quốc tế vào năm 2015.
 
Khi đang ở đỉnh cao quyền lực, ông Nguyễn Tấn Dũng đã đối mặt với người được đánh giá là đối thủ chính trị của ông - Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, một nhà lý luận cộng sản kiên trung, người luôn tìm cách kéo quyền lực từ Chính phủ sang phía Đảng Cộng sản Việt Nam.
 
Giáo sư Carl Thayer từng nhận định với BBC News Tiếng Việt rằng bản thân ông Dũng là một mối lo ngại (cho Đảng Cộng sản Việt Nam) vì ông Dũng coi Việt Nam là trên hết chứ không phải Đảng là trên hết.
 
Ông David Brown, cựu nhân viên Bộ Ngoại giao Mỹ tại Việt Nam, đã nhận xét với BBC rằng chính ông Nguyễn Phú Trọng đã cảnh báo việc ông Dũng và những thân hữu vô kỷ cương của ông đang làm suy yếu tính chính danh của Đảng.
 
Vào năm 2012, ông Trọng từng rơi nước mắt trên nghị trường khi chia sẻ về việc Bộ Chính trị bỏ phiếu nhất trí kỷ luật "một đồng chí ủy viên Bộ Chính trị", nhưng Ban Chấp hành Trung ương Đảng - cơ quan quyền lực cao nhất của Đảng - đã quyết định không kỷ luật người này.
 
Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã gọi nhân vật này là "đồng chí X" và sau đó công chúng cho rằng đó là ông Dũng.
 
Tới năm 2016, chính Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, trong quá trình kéo quyền lực từ phía Chính phủ về Đảng, đã thành công loại ông Dũng ra khỏi chính trường Việt Nam, sử dụng một quy định trong Quyết định 244-QĐ/TW do chính ông Trọng ký vào năm 2014.
 
Nhìn lại di sản của ông Nguyễn Tấn Dũng, đáng chú ý có việc Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2007. Tuy nhiên, ông cũng đối mặt với những lời chỉ trích. Vụ án xảy ra tại Vinashin khiến tổng nợ của tập đoàn này lên tới hơn 80.000 tỷ đồng, theo bài viết vào tháng 10/2010 trên Tuổi Trẻ Online.
 
Tới cuối năm 2011, ông Dũng đã nhận trách nhiệm, nhưng không nhận mình sai.
 
"Xảy ra chuyện như Vinashin, cuối cùng thủ tướng đứng ra nhận trách nhiệm. Tôi nhận trách nhiệm chính trị với tư cách người đứng đầu Chính phủ, chứ tôi cũng không ra quyết định nào sai," Vietnamnet dẫn lời ông Dũng.
 
Vào năm 2012, một lần nữa ông Dũng xin lỗi, lần này là về sự yếu kém của Chính phủ.
 
"Tôi nghiêm túc nhận trách nhiệm chính trị lớn của người đứng đầu Chính phủ và xin thành thật nhận lỗi trước Quốc hội, trước toàn Đảng, toàn dân về tất cả những yếu kém, khuyết điểm của Chính phủ trong lãnh đạo, quản lý, điều hành," ông Dũng phát biểu trước Quốc hội.
 
Kể từ khi rời ghế thủ tướng, ông Dũng ít khi xuất hiện trên truyền thông hoặc các sự kiện của nhà nước mà có sự góp mặt của các cựu lãnh đạo. Nhiều người đã đặt câu hỏi về những bê bối tham nhũng trong thời kỳ ông làm thủ tướng, thậm chí có người đã thẳng thắn đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của ông.
 
Trong năm 2024, đã có nhiều lãnh đạo cấp cao bị kỷ luật với những sai phạm được cho là đã xảy ra từ lâu, ví dụ như vụ ông Võ Văn Thưởng hay ông Vương Đình Huệ, hoặc việc ông Nguyễn Xuân Phúc bị kỷ luật cảnh cáo do sai phạm từ thời còn làm thủ tướng.
 
Điều này cho thấy những sai phạm trong quá khứ có thể sẽ được khơi lại để xử lý nếu cần thiết.
 
Sau khi ông Nguyễn Phú Trọng qua đời vào tháng 7/2024, ông Nguyễn Tấn Dũng đã dần xuất hiện trở lại thường xuyên hơn.
 
Tới giữa tháng 8/2024, trên Facebook cá nhân, ông Nguyễn Sĩ Dũng, cựu Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội và từng là thành viên Nhóm tư vấn của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhiệm kỳ 2011-2016, đã đăng bài ca ngợi ông Dũng là người có "nhân cách lớn" và cần được phải bảo vệ danh dự.
 
Sau tất cả những vụ bê bối, sau tất cả những câu hỏi về trách nhiệm của ông Nguyễn Tấn Dũng, giờ đây, tấm huân chương "cao quý nhất của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam" do Tổng Bí thư Tô Lâm trực tiếp trao đã cho thấy quan điểm chính thức của Đảng Cộng sản Việt Nam về người từng làm thủ tướng gần một thập kỷ.
 
Điều này cũng có thể khép lại những mối đe dọa chính trị đối với ông và các thành viên gia đình ông, trong số đó có hai người con trai của ông hiện đang giữ các chức vụ trong Chính phủ và Trung ương Đoàn.
 
Tương tự, ông Nông Đức Mạnh cũng từng bị đặt câu hỏi khi có những bức ảnh chụp nhà riêng của ông với nhiều đồ đạc màu vàng, chạm khắc tinh xảo. Ông cũng không được đánh giá cao trong vai trò là người đứng đầu Đảng Cộng sản Việt Nam. Nhưng sau rốt, tấm huân chương mới trao cho thấy ông đã được Đảng nhìn nhận. Nguy cơ hứng chịu những phê bình, chỉ trích chính thức của Đảng về sau này hầu như sẽ không còn.
 
Chủ tịch nước Lương Cường dự, Tổng Bí thư Tô Lâm trao
Theo Điều 77 của Luật Thi đua, Khen thưởng năm 2022, chủ tịch nước là người quyết định tặng huân chương và huy chương. Do đó, theo quy định thì Chủ tịch nước Lương Cường là người ký quyết định trao tặng Huân chương Sao vàng cho hai ông Nguyễn Tấn Dũng và Nông Đức Mạnh.
 
Luật này cũng quy định rằng người ký quyết định trao tặng sẽ là người trực tiếp trao tặng hoặc ủy quyền trao tặng. Tuy nhiên, tại sự kiện ngày 20/1, Chủ tịch nước Lương Cường có tham dự nhưng không trực tiếp trao tặng.
 
Thay vào đó, Tổng Bí thư Tô Lâm là người trao huân chương cho hai vị cựu lãnh đạo.
 
Báo chí do nhà nước quản lý khi đưa tin về quyết định trao tặng đã không đề cập đến người ký, chỉ đề cập Tổng Bí thư Tô Lâm là người trao.
 
Việc người không phải chủ tịch nước trao Huân chương Sao vàng không phải chưa từng có tiền lệ.
 
Chính ông Nông Đức Mạnh khi còn là tổng bí thư đã trao Huân chương Sao vàng cho cựu Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu.
 
Năm 2018, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng trao Huân chương Sao vàng cho Chủ tịch Cuba Raul Castro Ruz. Năm 2010, ông Trọng, khi đó là chủ tịch Quốc hội, đã trao Huân chương Sao vàng cho Công an Hà Nội.
 
Vào năm 2022, Thường trực Ban Bí thư Võ Văn Thưởng đã trao Huân chương Sao vàng cho thủ tướng và chủ tịch Quốc hội Lào.
 
Nhiều Huân chương Sao vàng được truy tặng cho những cá nhân đã qua đời thì do những quan chức không phải chủ tịch nước đứng ra thay mặt.