CUỐN SÁCH “BẮT LỖI” TỪ ĐIỂN CỦA GIÁO SỰ NGUYỄN LÂN
CUỐN SÁCH “BẮT LỖI” TỪ ĐIỂN
CỦA GIÁO SƯ NGUYỄN LÂN
Một nhà nghiên cứu tự do là Hoàng Tuấn Công vừa ra mắt tập sách gần 600
trang, chỉ ra sai sót trong nhiều cuốn từ điển của GS Nguyễn Lân.
PGS-TS Phạm Văn Tình, Tổng thư ký
Hội Ngôn ngữ học Việt Nam, cho biết không hề ngạc nhiên khi thấy một cuốn sách
phê bình và khảo cứu chỉ ra những sai sót trong từ điển của GS Nguyễn Lân, cho
dù GS đã nhận Giải thưởng Nhà nước về khoa học công nghệ cho “Cụm công trình về
giáo dục học và từ điển tiếng Việt” hồi năm 2001. Theo ông Tình, từ điển của GS
Nguyễn Lân vốn có nhiều vấn đề từ góc độ từ điển học cũng như các kỹ thuật
khác. Trước đây, cũng đã có nhiều ý kiến của nhiều cá nhân về những sai sót
này. “Có nhiều lý do mà các ý kiến đó không được công bố, hoặc khi công bố
không được tiếp nhận đúng với tinh thần khoa học. Người ta cũng chỉ góp ý thôi
mà không định kiến gì cả. Nhưng tới giờ có anh Hoàng Tuấn Công, dù không phải
người làm ngôn ngữ nhưng phải nói là rất am hiểu, viết cả một cuốn. Những ý kiến
của anh ấy đích đáng đấy”, ông Tình nói.
Ông Tình cũng cho biết do ngại
va chạm nên cuốn sách của ông Công bị nhiều nơi từ chối in. Ông Hoàng Tuấn Công
cũng xác nhận điều này.
Bắt lỗi
có hệ thống
Cuốn sách của nhà nghiên cứu tự
do Hoàng Tuấn Công có tên Từ điển tiếng Việt của GS Nguyễn Lân - phê bình
và khảo cứu, dày gần 600 trang, do NXB Hội Nhà văn và Phương Nam Book ấn
hành. Sách được chia làm 5 phần. Phần 1: Phê bình, khảo cứu cuốn Từ điển
thành ngữ và tục ngữ VN do GS Nguyễn Lân xuất bản lần đầu năm 1989, và
theo ông Công, dù có sai sót nhưng vẫn được nhiều NXB như NXB TP.HCM, NXB Từ điển
bách khoa và NXB Văn học tái bản với số lượng khá lớn. Phần 2: Phê bình, khảo cứu
cuốn Từ điển từ và ngữ Hán Việt. Cuốn sách này xuất bản lần đầu năm 1989;
sau đó cũng được NXB TP.HCM, NXB Từ điển bách khoa và NXB Văn học tiếp tục tái
bản. Phần 3: Phê bình và khảo cứu cuốn Từ điển từ và ngữ VN. Cuốn sách này
xuất bản lần đầu năm 2000, tái bản lần 1 năm 2006, NXB Tổng hợp TP.HCM. Phần 4:
Chính tả trong từ điển của GS Nguyễn Lân. Phần 5: Thử lý giải những sai sót khó
hiểu của nhà biên soạn từ điển - GS Nguyễn Lân.
Ông Công phân chia rõ ràng các mục
từ mà ông cho là sai thành những nhóm sai sót khác nhau. Chẳng hạn, có nhóm sai
do “bỏ gốc lấy ngọn, giải thích sai, nông cạn làm hẹp ý nghĩa, cách dùng thành
ngữ, tục ngữ”. Trong đó, ông dẫn thành ngữ “nhân nào quả ấy”. GS Nguyễn Lân giải
thích thành ngữ này ý nói con cái chịu ảnh hưởng của cha mẹ. Tuy nhiên theo ông
Công, thực chất câu này là luật nhân quả mà nhà Phật gọi là nhân duyên và quả
báo. Nó có một số câu gần nghĩa như: ác giả ác báo, thiện giả thiện lai, gieo
gió gặt bão. “Nói đến nhân quả là nói đến quy luật tất yếu, đâu chỉ là con cái
chịu ảnh hưởng sâu sắc của cha mẹ như cách giải thích của GS Nguyễn Lân”, sách
viết.
Ông Công cũng sử dụng nhiều kiến
thức đa dạng để đưa ra cách hiểu khác với nhiều giải thích từ ngữ của GS Nguyễn
Lân. Chẳng hạn, GS Nguyễn Lân giải thích “to như hộ pháp” là tả người to lớn
khác thường, hộ pháp là bức tượng rất to đặt ở trước bàn thờ Phật trong chùa.
Trong khi đó, theo ông Công, tượng hộ pháp thường đặt hai bên gian tiền đường, ở
giữa có bàn thờ Phật. Cũng có khi tượng này đặt ở hai bên mái hiên hoặc trước cửa
Phật điện. Tuy nhiên, không có tượng nào lại được đặt ở trước bàn thờ Phật cả.
Hay “chồng ăn chả, vợ ăn nem”,
theo GS Nguyễn Lân, nghĩa là nói cặp vợ chồng không hòa thuận, mỗi người chỉ
nghĩ đến lợi ích riêng mình. Hoàng Tuấn Công cho rằng chưa chính xác. Chả và
nem là hai món ăn đều khoái khẩu, tương xứng, ở đây ám chỉ tình trạng cả hai vợ
chồng đều ngoại tình, vụng trộm (giống nhau), đi tìm sở thích của riêng mình.
“Khuôn vàng thước ngọc”, theo GS Nguyễn Lân, là gương sáng cần noi theo. Hoàng Tuấn
Công cho rằng chưa chính xác. Gương sáng cần noi theo chỉ là tấm gương của con
người. Trong khi khuôn vàng thước ngọc là chuẩn mực, khuôn thước nói chung để
người ta làm theo, so sánh, kiểm chứng giá trị, xấu tốt của sự vật khác.
PGS-TS Hoàng Dũng, Chủ nhiệm bộ
môn ngôn ngữ, Trường ĐH Sư phạm TP.HCM, cho rằng: “Cuốn sách cho thấy tác giả sở
đắc một vốn Hán học vững chắc và vốn hiểu biết dân gian giàu có. Mỗi luận điểm
đều được biện giải, dẫn chứng nguồn tư liệu chính xác của tác giả hay của các
công trình đi trước; độc giả hoàn toàn có thể tự kiểm tra”.
Cần có hội
đồng thẩm định
Về việc sửa từ điển của GS Nguyễn
Lân, PGS-TS Phạm Văn Tình cho rằng: “Không in được, không chữa được. Chỉ chữa
khi có một vài sai sót vừa phải thôi. Nó giống như một cỗ máy mà thiết kế có
nhiều trục trặc mà lôi ra sửa thì lợn lành chữa thành lợn què, không được tốt.
Trường hợp đó cho nó vào lịch sử thôi”.
Một vấn đề khác đặt ra là việc
tái bản các cuốn từ điển của GS Nguyễn Lân sẽ ra sao. Ông Chu Văn Hòa, Cục trưởng
Cục Xuất bản (Bộ TT -TT), cho biết việc có cuốn sách chỉ ra cái sai trong từ điển
là một chuyện, còn sách đó chỉ cái sai có chính xác hay không thì phải có hội đồng
thẩm định. “Nếu tái bản thì chắc chắn là Cục cho tái bản rồi đấy, vì không có
lý do gì không cho tái bản cả. Nhưng NXB tái bản thì cần có lời giới thiệu, là
có những chi tiết theo thời gian thì có từ khác nghĩa, hoặc trái ngược hoàn
toàn, hoặc trình độ chưa tiếp cận đến. Nhưng không vì thế mà chúng ta đánh giá
thấp công trình và có quyền thay đổi một khi tác giả đã đi vào lịch sử. Chúng
ta đưa sách ra để khảo cứu và tham khảo khi cần thiết là được”, ông Hòa nói.
Trinh Nguyễn
Nhận xét
Đăng nhận xét