TẬP SÁCH DÀY CHỈ RA HÀNG LOẠT LỔI 20 NĂM TỪ ĐIỂN CỦA NGUYỄN LÂN
TẬP SÁCH DÀY CHỈ RA HÀNG LOẠT
LỔI 20 NĂM TỪ ĐIỂN CỦA NGUYỄN LÂN
LỔI 20 NĂM TỪ ĐIỂN CỦA NGUYỄN LÂN
TTO - Phê bình và khảo cứu của tác giả Hoàng Tuấn Công là một cuốn
sách dày hơn 600 trang vừa ra đời chỉ để phê bình các lỗi sai dày đặc trong ba
bộ từ điển của nhà giáo Nguyễn Lân: Từ điển tiếng Việt của GS Nguyễn Lân!
Những sai sót trong các sách của
ông Nguyễn Lân từ lâu đã được học giới nhắc đến một cách có trách nhiệm, nhưng
phía tác giả không tiếp thu và các lỗi sai vẫn nằm trong sách tái bản.
Đây chính là “giọt nước tràn ly”
để Hoàng Tuấn Công thực hiện quyển sách nói trên.
Ông vừa dành cho Tuổi Trẻ một
cuộc trao đổi nhân dịp quyển sách của ông đang nhận được sự quan tâm của đông đảo
bạn đọc.
* Thưa ông, nhiều người (kể cả
chính soạn giả) giải thích rằng nguyên nhân dẫn đến sai sót trong từ điển tiếng
Việt của Nguyễn Lân là do tuổi tác: cụ biên soạn khi đã ở độ tuổi 90.
Lại có người cho rằng những sai
sót đó là do cộng sự và học trò của cụ Nguyễn Lân, lỗi của soạn giả là không
biên tập đến nơi đến chốn.
Là người khảo cứu rất kỹ từ điển
của nhà giáo Nguyễn Lân, ông thấy thực hư thế nào?
- Theo chúng tôi, vấn đề không
phải như vậy. Bởi những sai sót trong từ điển của nhà giáo Nguyễn Lân diễn ra một
cách hệ thống, tìm thấy trong tất cả các cuốn từ điển do ông biên soạn, chứ
không riêng một cuốn nào.
Từ cuốn đầu tiên Muốn đúng
chính tả (1949), Từ điển thành ngữ và tục ngữ Việt Nam (1989), Từ
điển từ và ngữ Hán Việt (1989) đến cuốn cuối cùng (Từ điển từ và ngữ Việt
Nam xuất bản năm 2000, tái bản 2006).
Về vấn đề “cộng sự”, trong tất cả
các lời nói đầu, cụ Nguyễn Lân đều nêu rõ ông chính là người trực tiếp biên soạn,
“đơn thương độc mã” (chữ của cụ Nguyễn Lân) biên soạn.
Chúng tôi cũng không loại trừ nguyên
nhân có những mục từ được biên soạn lúc “tuổi cao” nên có thể có sai sót, nhầm
lẫn.
Tuy nhiên, nếu có thì đó chỉ là
hiện tượng, chứ không phải bản chất.
Mặt khác, đã là sai sót thì
do bất cứ nguyên nhân nào, khách quan hay chủ quan, biên soạn ở độ tuổi 80, 90
hay 100 cũng cần phải được sửa chữa.
Tuy nhiên, kể từ lần đầu tiên
(1998) nhà nghiên cứu Huệ Thiên có bài Những sai sót khó ngờ của Nguyễn
Lân trong Từ điển thành ngữ và tục ngữ Việt Nam (tạp chí Thông tin
Khoa học & Công nghệThừa Thiên - Huế), đến nay đã ngót 20 năm những sai sót
đó vẫn còn nguyên xi trong tất cả những lần sách tái bản.
* Đóng góp đáng kể của sách Từ điển
tiếng Việt của GS Nguyễn Lân - Phê bình và khảo cứu, ngoài việc phát hiện và
phân tích thuyết phục các lỗi sai ở các mục từ, là phần ông “thử lý giải” các
sai sót khó hiểu của cụ Nguyễn Lân ở nhiều phương diện: kiến thức ngôn ngữ học,
kiến văn, kiến thức Hán Nôm, cách hiểu tiếng mẹ đẻ...
Những lỗi thuộc về tiếng mẹ đẻ
cho phép chúng ta nghĩ đến một điều: ngôn ngữ học nói chung và từ điển học nói
riêng không phải là sở trường của soạn giả Nguyễn Lân?
- Đúng vậy. Với bất cứ ai, bất cứ
lĩnh vực nào, việc đem sở đoản ra “thi thố” như một sở trường sẽ khó tránh khỏi
thất bại.
* Trong Lời đầu sách, ông có ghi
nhận các quyển từ điển tiếng Việt của GS Nguyễn Lân được phát hành ở cả trong
và ngoài nước với tần suất tái bản cao.
Với hàng loạt lỗi sai tồn tại “ổn
định” qua các lần tái bản như vậy, ông nghĩ gì về công tác biên tập từ điển của
các nhà xuất bản trong nước?
- Những sai sót của các bộ từ điển
do GS Nguyễn Lân biên soạn cho thấy dường như các nhà xuất bản đã hoàn toàn đặt
niềm tin vào tên tuổi của soạn giả, GS Nguyễn Lân.
Dĩ nhiên, chúng tôi cũng hiểu việc
đòi hỏi biên tập viên phải bao quát tất cả các lĩnh vực trong từ điển là chuyện
khó. Tuy nhiên, nếu nghiêm túc, ít nhất người ta sẽ phát hiện những lỗi chính tả
sơ đẳng như “nõ điếu”, viết thành “lõ điếu”; “len lét”, thành “nen nét” của soạn
giả.
Về vấn đề biên tập từ điển, tôi
được biết gần đây Nhà nước đã có quy định việc xuất bản từ điển phải qua cơ
quan chuyên môn thẩm định nội dung.
Tuy nhiên, trong thực tế nhiều
loại từ điển tiếng Việt khổ nhỏ, dành cho học sinh với những sai sót nghiêm trọng
vẫn xuất hiện trên thị trường sách.
Chúng tôi đã nhiều lần lên tiếng
về vấn đề này.
Riêng với từ điển của cụ Nguyễn
Lân, đến quý 2-2017 vẫn còn được tái bản với những sai sót đã có từ hơn 20 năm
trước, tôi nghĩ có một phần trách nhiệm của các nhà xuất bản và những người thừa
kế tác phẩm.
Khép lại
vấn đề kéo dài hàng chục năm
Đọc Hoàng Tuấn Công, phải thừa
nhận tác giả có một cách làm việc minh bạch, khoa học: mỗi luận điểm đều được
biện giải, dẫn chứng nguồn tư liệu của chính tác giả hay của các công trình đi
trước; độc giả hoàn toàn có thể tự kiểm tra.
Những ai từng đọc các giai thoại
về “Vua chính tả” Nguyễn Lân sẽ sửng sốt khi thấy chỉ trong cuốn sách mỏng (chỉ
hơn 100 trang) Muốn đúng chính tả mà Hoàng Tuấn Công trưng ra được đến
22 lỗi, trong đó có những lỗi khó tưởng tượng được ở một học giả chuyên về từ
điển như quyến dũ, xàm xỡ, trạnh lòng, sun soe, (ngã) xóng xoài, xặc sỡ, dây
trun...
Làm từ điển phải có một phương
pháp khoa học. Hoàng Tuấn Công cho thấy cụ Nguyễn Lân thiếu hẳn một cách làm
như vậy: sách của cụ không hề ghi thư mục tham khảo hay bất cứ tài liệu, sách
báo tra cứu, tham khảo nào; và trên thực tế, rất nhiều lỗi hoàn toàn có thể
tránh được nếu cụ cẩn thận tra cứu, chứ không phải suy diễn, phỏng đoán.
Hoàng Tuấn Công không phải là
người đầu tiên viết về những sai sót trong từ điển của GS Nguyễn Lân, nhưng có lẽ
sẽ là người cuối cùng căn bản khép lại vấn đề đã kéo dài hàng chục năm qua...
Hoàng Dũng
Phó giáo sư, tiến sĩ ngôn ngữ học
LAM ĐIỀN thực hiện
http://tuoitre.vn/tu-dien-cua-gs-nguyen-lan-va-nhung-loi-sai-ton-tai-20-nam-1370323.htm
Nhận xét
Đăng nhận xét