Bài 6 -CHIẾN DỊCH HUẾ - ĐÀ NẴNG [Phần 2]
Bài 6
CHIẾN DỊCH HUẾ - ĐÀ NẴNG
[Phần 2]
TẤN CÔNG THÀNH PHỐ HUẾ
Trong khi tướng Ngô
Quang Trưởng đang ở Huế để thị sát và đốc thúc cấp dưới thực hiện kế hoạch
phòng thủ co cụm thì ngay trong ngày 20 tháng 3, Bộ Tư lệnh mặt trận Trị Thiên
đã hoàn thành bản kế hoạch tấn công thành phố Huế với phương châm không cho
Quân lực Việt Nam Cộng hoà co cụm phòng ngự trong nội đô. Lúc 14 giờ 30 phút
ngày 20 tháng 3, tổng thống Nguyễn Văn Thiệu điện cho Quân đoàn I: "Vì eo
hẹp phương tiện và không quân, hải quân nên chỉ cho phép yểm trợ một enclave
(vùng đất bị bao vây), vậy mener (dẫn dắt) tuyến trì hoãn chiến về Hải Vân nếu
điều kiện cho phép". 5 giờ 40 phút sáng ngày 21 tháng 3, sư đoàn 325 (thiếu)
tấn công và tràn ngập các điểm cao 310, 312, 329, 494, 520, 560, đồi Yên Ngựa
và dải đồi Kim Sắc. Sư đoàn 324 đánh chiếm các điểm cao 224, 303 và Núi Bông.
Tuyến phòng ngự phía Tây đường số 1 từ Lương Điền đến Phú Lộc của Quân lực Việt
Nam Cộng hoà bị đánh sập.
Từ đêm 21 đến 10 giờ
30 phút ngày 22 tháng 3, trung đoàn 18 (sư đoàn 325) đã cắt đứt đường số 1 trên
địa đoạn dài 4 km từ Ràng Bò đến Bạch Thạch. Cầu Thừa Lưu bị đơn vị đặc công nước
K5 đánh sập. Hàng nghìn xe quân sự và dân sự các loại đang trên đường từ Huế
vào Đà Nẵng phải quay lại. Ngày 21 tháng 3, căn cứ Truồi bị tấn công. Thiết
đoàn 20 tiến ra giải tỏa đường số 1 bị lữ đoàn xe tăng 203 đánh vỗ mặt phải lùi
lại Phú Bài. Ngày 22 tháng 3, đến lượt phòng tuyến sông Mỹ Chánh bị vỡ. Toàn bộ
cánh bắc của Quân đoàn I Quân lực Việt Nam Cộng hoà bị hợp vây từ ba phía.
Nhận thấy tình hình ở
Huế đã chuyển từ mức "xấu" sang mức "tồi tệ", đêm 22 tháng
3, tư lệnh Ngô Quang Trưởng chấp thuận cho chuẩn tướng Lâm Quang Thi rút quân về
Đà Nẵng. Con đường rút duy nhất còn lại là ra biển qua các cửa Thuận An và Tư
Hiền, từ đó lên các tàu của hải đoàn 106 hoặc men theo bờ biển qua Thừa Lưu,
Lăng Cô dưới chân đèo Hải Vân để vào Đà Nẵng.
Sáng 23 tháng 3, sư
đoàn 324 Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam vu hồi qua điểm cao 303 và Mỏ Tàu,
đánh thẳng ra ven biển Bắc Phú Lộc, sư đoàn 325, đánh chiếm Mũi Né, Phước Tượng,
bịt chặt cửa Tư Hiền. Ở phía Bắc, các trung đoàn 4, 46, và 271 của Quân khu Trị
Thiên bám theo sát gót cánh quân của lữ đoàn 147 thủy quân lục chiến, liên đoàn
14 biệt động quân, trung đoàn 5 (sư đoàn 1) và thiết đoàn 17 đang lao nhanh ra
cửa Thuận An. Ngày 24 tháng 3, các tiểu đoàn 3 và 812 của tỉnh đội Quảng Trị được
tăng cường 1 đại đội xe tăng và 1 đại đội pháo binh tấn công xuyên qua các chốt
Sông Bồ, Phổ Trạch, Lương Mai, Bao Vinh, Xuân Viên, Thanh Hương do 2 tiểu đoàn
bảo an Quân lực Việt Nam Cộng hoà chặn giữ, truy kích cánh quân này đến Phong
Hoà, Phong Bình, Sịa và đánh chiếm quận lỵ Hương Điền và ngã ba Sình, khóa chặt
cửa Thuận An. Trên hướng chính diện, lúc 16 giờ 30 ngày 23 tháng 3, trung đoàn
101 (sư đoàn 325) đánh chiếm Lương Điền, áp sát sân bay Phú Bài, mở cánh cửa
vào Huế từ phía Nam. Trung đoàn 46 (Quân khu Trị Thiên) phá vỡ phòng tuyến sông
Bồ, đánh chiếm quận lỵ Quảng Điền, Quảng Lợi, Hương Cần, cầu Thanh Hà, cầu An
Hoà, mở cửa vào Huế từ phía Tây Bắc.
Trong các ngày 24 và
25 tháng 3, các trung đoàn 3 (sư đoàn 324) và 101 (sư đoàn 325) vượt qua Truồi,
Nông đánh chiếm sân bay Phú Bài, quận lỵ Hương Thuỷ, theo đường số 1 tấn công
vào Huế, phát triển đến An Cựu. Các trung đoàn 1 (sư đoàn 324), 4 và 271 (tỉnh
đội Quảng Trị) có xe tăng và pháo binh yểm hộ đánh tan bộ phận còn lại của lữ
đoàn 147 thủy quân lục chiến và liên đoàn 15 biệt động quân Quân lực Việt Nam Cộng
hoà chưa kịp rút lên tàu tại Hương Thuỷ, Lương Thiện, Kệ Sung, Cự Lại.
Từ trưa đến chiều 25
tháng 3, hầu hết các mục tiêu quan trọng trong thành phố Huế như căn cứ Mang
Cá, Sở chỉ huy tiền phương Quân đoàn I, Trại Trần Cao Vân, nhà lao Thừa Phủ, Đại
Nội... bị Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đánh chiếm. Quân lực Việt Nam Cộng
hoà tại Huế vỡ trận. Số quân nhân không kịp rút vào Đà Nẵng bị bắt và ra trình
diện lên đến 58.722 người; trong đó có: một đại tá, 18 trung tá, 81 thiếu tá,
3.681 sĩ quan cấp uý. Khoảng 14.000 viên chức và nhân viên dân sự cũng đã ra
trình diện. Một số lớn phương tiện chiến tranh trong đó có 140 xe tăng, xe bọc
thép, hơn 800 xe quân sự khác và khoảng một vạn tấn đạn đã rơi vào tay Quân Giải
phóng miền Nam Việt Nam.
CHIẾN DỊCH NAM NGÃI
Trong khuôn khổ các hoạt
động quân sự phối hợp với mặt trận Trị Thiên Huế và mặt trận Tây Nguyên, đầu
tháng 3 năm 1975, Bộ tư lệnh Quân khu 5 Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam mở
chiến dịch Nam mở chiến dịch Nam - Ngãi với mục tiêu chia cắt Quân khu I và
Quân khu II (Quân lực Việt Nam Cộng hoà) trên bộ; phối hợp với Quân đoàn 2 và
Quân khu Trị Thiên hợp vây Quân đoàn I Quân lực Việt Nam Cộng hoà tại Huế và Đà
Nẵng. Tham gia chiến dịch có sư đoàn 2 (chủ lực khu 5), trung đoàn 141 (sư đoàn
3 Sao Vàng), lữ đoàn bộ binh 52 độc lập, các trung đoàn pháo binh 368 và 572,
các trung đoàn địa phương 94 và 96, các tiểu đoàn địa phương 70 và 72. Hướng tấn
công chủ yếu là vùng Tây Nam Quảng Nam và Tây Bắc Quảng Ngãi trên tuyến Tiên
Phước - Tam Kỳ - Núi Thành và Trà Bồng - Bình Sơn. Đây là tuyến phòng thủ yếu
nhất của Quân lực Việt Nam Cộng hoà tại Nam Quân khu I, xa trung tâm Đà Nẵng, bị
chia cắt bởi nhiều sông ngòi. Quân lực Việt Nam Cộng hoà phải rải quân ra 77 điểm
chốt. Địa bàn Nam Quân khu I được giao cho tướng Trần Văn Nhựt, tư lệnh sư đoàn
2 bộ binh chỉ huy với lực lượng tương đối mỏng so với hai địa bàn còn lại của
Quân khu I. Tất cả chỉ có sư đoàn 2 bộ binh, liên đoàn 12 biệt động quân, liên
đoàn 916 bảo an, thiết đoàn 11, 3 tiểu đoàn pháo binh, 1 hải đội tuần duyên và
1 giang đội.
4 giờ 30 phút ngày 10
tháng 3, tiểu đoàn 5 (trung đoàn 38) tấn công đánh chiếm các chốt Núi Vú, Núi
Ngọc, Dương Côn, Suối Đá, Núi Vỹ; trung đoàn 36 tiêu diệt các chốt Trung Liên,
Đồi Đá, Đồi Không tên, Hố Bạch và điểm cao 215; trung đoàn Ba Gia chiếm giữ các
điểm cao 269 và 310, hình thành trận địa đánh chặn phản kích từ hướng Tuần Dưỡng;
Lữ đoàn 52 đánh chiếm các cứ điểm Gò Hàn, Phước Tiên, Dương Ông Lựu, Dương Huê,
Núi Mỹ, Hòn Nhọn, Cửa Rừng, Đèo Liêu và đồi Đất Đỏ. 23 chốt quan trọng của biệt
động quân Quân lực Việt Nam Cộng hoà bị tràn ngập sau 4 giờ giao chiến. 9 giờ
sáng ngày 10 tháng 3, trung đoàn pháo binh 368 kéo 12 khẩu pháo 85mm, 105 mm và
122mm lên Núi Vú và Hàn Thôn hạ nòng bắn thẳng vào cứ điểm 211 và quận lỵ Tiên
Phước, yểm hộ cho trung đoàn 31 tấn công hai vị trí này. Sau hai cuộc phản kích
lấp cửa mở không thành công, lúc 13 giờ 30 phút, Quân lực Việt Nam Cộng hoà tại
quận lỵ Phước Lâm tan chạy. Viên quận trưởng quận lỵ Tiên Phước điện về Chu Lai
xin chi viện nhưng chỉ có hai chiếc A-37 ném bom yểm hộ, không cản được đội
hình tiến quân của sư đoàn 2 chủ lực khu 5. 16 giờ cùng ngày, quận lỵ Tiên Phước
bị đánh chiếm.
Mất Tiên Phước và Phước
Lâm, liên đoàn bảo an 916 Quân lực Việt Nam Cộng hoà phải rút lui khỏi căn cứ
211. Tiểu khu quân sự Tam Kỳ trực tiếp bị uy hiếp. Ngày 11 tháng 3, tướng Ngô
Quang Trưởng lệnh cho chuẩn tướng Trần Văn Nhựt điều động sư đoàn 2 (thiếu),
liên đoàn 12 biệt động quân, 1 tiểu đoàn bảo an và chi đoàn 1 (thiết đoàn 11)
phản kích từ Tuần Dưỡng ra Cẩm Khê và Dương Côn; đưa trung đoàn 5 (sư đoàn 2),
2 tiểu đoàn bảo an và chi đoàn 4 (thiết đoàn 11) đánh lên Dương Leo, Núi Thám.
Trung đoàn 2 (sư đoàn 3) từ Đà Nẵng và trung đoàn 4 từ Chu Lai được tăng phái
cho chuẩn tướng Nhựt để giữ Tam Kỳ. Trong các ngày 14 và 15 tháng 3, các tiểu
đoàn 70 và 72 (tỉnh đội Quảng Nam) tấn công phía Tây Thăng Bình, buộc trung
đoàn 2 (sư đoàn 3 Quân lực Việt Nam Cộng hoà) đang chuyển quân vào Tam Kỳ phải
quay lại đối phó.
Ở hướng Nam, trung
đoàn 94 (tỉnh đội Quảng Ngãi) tấn công Quận lỵ Bình Sơn, cắt đường 1 ở Châu Ổ,
giam chân trung đoàn 4, sư đoàn 2 tại Châu Ổ. Lực lượng phản kích của Quân đoàn
I Quân lực Việt Nam Cộng hoà trên hướng này đã bị căng mỏng. Thêm vào đó, tướng
Ngô Quang Trưởng lại rút liên đoàn 14 biệt động quân ra Quảng Trị thay cho 2 lữ
đoàn dù vừa bị tổng thống Thiệu điều về Sài Gòn. Nhận thấy lực lượng trong tay
không đủ sức, chuẩn tướng Trần Văn Nhựt phải bỏ dở cuộc phản kích, điều quân về
giữ Tam Kỳ, Chu Lai và các chốt dọc đường số 1, bỏ cả hai quận lỵ Trà Bồng và
Sơn Hà.
Nhận thấy tuyến phòng
thủ của sư đoàn 2 và liên đoàn 12 biệt động quân bị kéo dài từ Quảng Ngãi đến Hội
An, trong đó, địa đoạn trọng yếu trước mặt Tam Kỳ chỉ có trung đoàn 5 và một tiểu
đoàn của trung đoàn 4, sư đoàn 2 (Quân lực Việt Nam Cộng hoà) đóng giữ; Bộ tư lệnh
Quân khu 5 quyết định tấn công vào đây. 5 giờ 30 phút sáng 21 tháng 3, sư đoàn
2 Quân khu 5 tấn công tuyến phòng thủ Suối Đá. Đến 12 giờ, tuyến phòng thủ che
chở cho Tam Kỳ bị vỡ một mảng lớn, chuẩn tướng Trần Văn Nhựt vội điều trung
đoàn 4 từ Quảng Ngãi ra lấp lỗ hổng, làm suy yếu cánh quân phòng thủ Quảng
Ngãi. Bộ tư lệnh Quân khu 5 ngay lập tức điều lữ đoàn 52 vào phối hợp với trung
đoàn 94 tấn công Quảng Ngãi. 7 giờ sáng ngày 24 tháng 3, cả Tam Kỳ và Quảng
Ngãi cùng lúc bị tấn công.
Trên hướng Tam Kỳ,
trung đoàn 4 và phần còn lại của trung đoàn 5 (sư đoàn 2 Quân lực Việt Nam Cộng
hoà) tan vỡ sau hơn hai giờ giao chiến. Ở hướng thứ yếu tại Cẩm Khe, Khánh Thọ
và Đức Tân, hai tiểu đoàn 37 và 39 của liên đoàn 12 biệt động tan chạy. 10 giờ
sáng 24 tháng 3, sư đoàn 2 Quân khu 5 tung trung đoàn Ba Gia từ đội dự bị vào
trận phối hợp với trung đoàn 31 đánh chiếm thị xã Tam Kỳ chỉ trong một giờ.[38]
Cũng vào 7 giờ 30 phút sáng 24 tháng 3, lữ đoàn 52 cùng 2 tiểu đoàn đặc công có
xe tăng, xe bọc thép của trung đoàn 574 đi cùng nổ súng tấn công thị xã Quảng
Ngãi. Đến 14 giờ chiều, số quân còn lại của trung đoàn 6 (thiếu), liên đoàn biệt
động quân 12 (thiếu) và thiết đoàn 4 không chống cự nổi phải rút về Chu Lai và
bị rơi vào ổ phục kích của trung đoàn 94 tại đoạn đường số 1 dài 15 km từ cầu
Nước Mặn đến Dốc Trạm (Sơn Tịnh). Toàn bộ hơn 4.000 quân của trung đoàn 6 (sư
đoàn 2 Quân lực Việt Nam Cộng hoà), liên đoàn biệt động quân 12 và thiết đoàn 4
hoàn toàn tan rã, số bị chết chỉ khoảng 600, số bị bắt lên đến 3.500. Một nhóm
nhỏ chạy được về Chu Lai cùng với bộ tư lệnh sư đoàn 2 trốn thoát ra tàu biển.
23 giờ 30 phút cùng ngày, lữ đoàn 52 đánh chiếm thị xã Quảng Ngãi.
Chiến dịch Nam Ngãi kết
thúc sau hai tuần giao chiến chóng vánh. Sự kiện Quảng Nam, Quảng Ngãi bị Quân
Giải phóng miền Nam Việt Nam đánh chiếm đã bổ đôi toàn bộ chiến trường miền Nam
Việt Nam. Chỉ trong hai ngày 24 và 25 tháng 3, hai hướng phòng thủ chiến lược của
Quân lực Việt Nam Cộng hoà tại Trị Thiên Huế (phía Bắc) và Quảng Nam, Quảng
Ngãi (Phía Nam) bị tan vỡ. Đà Nẵng giờ đây trơ trọi như một ốc đảo và chỉ còn
liên lạc được với các vùng còn lại bằng đường biển và đường không. Quân Giải
phóng miền Nam Việt Nam đã kiểm soát 10 trong số 44 tỉnh của Việt Nam Cộng hoà,
3 trong số 11 sư đoàn bộ binh của Quân lực Việt Nam Cộng hoà đã không còn là những
lực lượng chiến đấu nữa. Lữ đoàn 147 cũng không còn hiện diện như là một đơn vị
trong đội hình sư đoàn thủy quân lục chiến.
CHIẾN DỊCH ĐÀ NẴNG
Các kế hoạch phòng thủ và tấn công
Vào thời điểm đầu năm
1975, Đà Nẵng là thành phố lớn thứ hai của miền Nam Việt Nam với dân số gần một
triệu người. Đây không chỉ là trung tâm kinh tế - chính trị của vùng I (Quân
khu I Quân lực Việt Nam Cộng hoà) mà còn là căn cứ quân sự liên hợp hải - lục -
không quân lớn nhất miền Nam với 4 cảng lớn trong đó có cảng Sơn Trà là cảng nước
sâu hiện đại; các sân bay Đà Nẵng và Nước Mặn, trong đó, Đà Nẵng là sân bay cấp
quốc tế; hệ thống kho tàng có sức chứa hàng chục vạn tấn bom đạn, vũ khí,
phương tiện chiến tranh, quân trang quân dụng, xăng dầu, lương thực, thực phẩm.
Ngoài ra, còn có căn cứ rada đa chức năng đặt tại Sơn Trà do quân đoàn 3 dã chiến
(3rdMAF) của Hoa Kỳ quản lý trước đây và bàn giao lại cho Quân lực Việt Nam Cộng
hoà sau Hiệp định Paris.
Sau khi mất Quảng Trị,
Thừa Thiên, Quảng Nam và Quảng Ngãi, tổng thống Nguyễn Văn Thiệu gửi cho các tư
lệnh quân khu bức công điện số 015/TT/CĐ ngày 25 tháng 3 năm 1975, trong đó yêu
cầu: "Tất cả những tỉnh, những phần đất còn lại của Việt Nam Cộng hoà hiện
còn đến ngày 25-3-1975 phải được tử thủ và bảo vệ đến cùng... chỉ huy các cấp
phải vận dụng mọi sáng kiến và phương tiện để phản công". Thực hiện lệnh
này, ngày 26 tháng 3, trung tướng Ngô Quang Trưởng cố gắng thu gom các đơn vị
còn lại với tổng số quân trên dưới 75.000 người về phòng thủ thành hai tuyến
quanh Đà Nẵng.
Tuyến ngoại vi:
Lữ đoàn 258 thủy quân
lục chiến (thiếu) và Liên đoàn bảo an 914 giữ Hải Vân từ Phước Tường đến Liên
Chiểu. Lữ đoàn 369 thủy quân lục chiến và trung đoàn 57 (sư đoàn 3) giữ Đại Lộc
và Đồng Lâm. Lực lượng còn lại của lữ đoàn 147 thủy quân lục chiến (khoảng 1 tiểu
đoàn) và Bộ tư lệnh sư đoàn thủy quân lục chiến giữ sân bay Nước Mặn. Trung
đoàn 56 (sư đoàn bộ binh 3) giữ Vĩnh Điện. Trung đoàn 2 (sư đoàn 3) ở Ninh Quế.
Liên đoàn 15 biệt động quân giữ Bà Rén.
Tuyến tử thủ:
Liên đoàn 912 bảo an,
các đơn vị còn lại của các thiết đoàn 11 và 20 phòng thủ đoạn Phước Tường - Hòa
Mỹ. Ba tiểu đoàn còn lại của sư đoàn 1, sư đoàn 2 bộ binh và liên đoàn 12 biệt
động quân và 3.000 tân binh của trại huấn luyện Hòa Cầm phòng thủ khu vực từ
căn cứ Hòa Cầm đến căn cứ Nước Mặn. Các tiểu đoàn bảo an độc lập làm dự bị cơ động
trong nội đô.
Tướng Trưởng vẫn còn
trong tay 12 tiểu đoàn pháo binh các loại (trong đó có 4 tiểu đoàn được tái
trang bị) và sư đoàn 1 không quân bố trí tại các sân bay Đà Nẵng và Nước Mặn là
những đơn vị hầu như chưa bị tổn thất để yểm hộ cho các tuyến phòng thủ.
Ngay từ khi các chiến
dịch Trị Thiên 1975 và Nam-Ngãi chưa kết thúc, Tổng Quân ủy đã thành lập Bộ Tư
lệnh chiến dịch Đà Nẵng và cử trung tướng Lê Trọng Tấn, Phó tổng tham mưu trưởng
Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam từ Hà Nội vào để chỉ huy chiến dịch này. Ngày
25 tháng 3, Bộ tư lệnh chiến dịch Đà Nãng đã có ngay kế hoạch tác chiến tấn
công thành phố từ bốn hướng:
Hướng Bắc:
sử dụng sư đoàn 325
(thiếu trung đoàn 95), 1 tiểu đoàn xe tăng, 1 tiểu đoàn pháo binh đánh dọc theo
đường số 1, chiếm sở chỉ huy quân đoàn I, sư đoàn 1 không quân Quân lực Việt
Nam Cộng hoà tại sân bay Đà Nẵng và phát triển đến bán đảo Sơn Trà.
Hướng Tây Bắc:
sử dụng trung đoàn 9 bộ
binh (sư đoàn 304), 1 tiểu đoàn xe tăng, 1 tiểu đoàn pháo binh, 1 tiểu đoàn cao
xạ theo trục đường 14B đánh chiếm Sở chỉ huy sư đoàn 3 Quân lực Việt Nam Cộng
hoà ở Phước Tường, phát triển đến sân bay Đà Nẵng.
Hướng Nam và Đông
Nam:
dùng sư đoàn 2 (Quân
khu 5), trung đoàn bộ binh 36, 1 tiểu đoàn xe tăng - thiết giáp, 1 tiểu đoàn
pháo binh, 1 tiểu đoàn cao xạ, 1 đại đội tên lửa chống tăng B-72 theo trục quốc
lộ 1 đánh sân bay Đà Nẵng và Bộ tư lệnh Quân đoàn I, phát triển vào nội đô
thành phố. Các trung đoàn bộ binh 3 và 68 làm lực lượng dự bị.
Hướng Tây Nam:
Quân đoàn 2 điều động
sư đoàn 304 (thiếu trung đoàn 9) tấn công các vị trí của lữ đoàn 369 thủy quân
lục chiến trên tuyến Thựợng Đức - Ái Nghĩa - Hiếu Đức, phát triển đến sân bay
nước mặn; chia một cánh quân (trung đoàn 24) đánh vào căn cứ Hòa Cầm, phát triển
đến Tòa thị chính Đà Nẵng.[44]
Kế hoạch cũng dự kiến
ba phương án tác chiến tùy theo mức độ đối phó của Quân lực Việt Nam Cộng hoà
và tốc độ tiếp cận chiến trường của các đơn vị Quân Giải phóng miền Nam Việt
Nam:
Nếu Quân lực Việt Nam
Cộng hoà tan rã và rút chạy trước khi chủ lực Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam
tiếp cận chiến trường thì dùng lực lượng vũ trang địa phương kết hợp với dân
chúng nổi dậy đánh chiếm thành phố.
Nếu chủ lực Quân Giải
phóng miền Nam Việt Nam đến kịp thì lực lượng vũ trang địa phương có nhiệm vụ
bóc vỏ vòng ngoài, tạo cửa mở cho chủ lực tấn công.
Nếu Quân lực Việt Nam
Cộng hoà co cụm tử thủ thì thực hiện chiến thuật trong đánh ra, ngoài đánh vào.
Tấn công và tan chạy
Trước khi kế hoạch tấn
công Đà Nẵng của Bộ tư lệnh chiến dịch ra đời, ngày 24 tháng 3, sư đoàn 325
(Quân đoàn 2 Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam) đã tấn công lữ đoàn 258 thủy
quân lục chiến và liên đoàn bảo an 914 Quân lực Việt Nam Cộng hoà tại Bắc Hải
Vân, đánh chiếm đèo Phước Tượng, các cứ điểm Nước Ngọt, Thổ Sơn và ga Thừa Lưu.
Trận địa pháo binh của Quân lực Việt Nam Cộng hoà tại Phước Tượng rơi vào tay
Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam và được sử dụng ngay cho trận đánh tiếp theo.
Ngày 27 tháng 3, đến lượt các cứ điểm Phú Gia, Hải Vân bị tấn công. Sau 5 giờ
chống cự với sự yểm hộ của các máy bay A-37 từ sân bay Đà Nẵng và pháo binh từ
trận địa Lăng Cô, liên đoàn 258 thủy quân lục chiến và liên đoàn bảo an 914 tan
vỡ phần lớn quân số. Sư đoàn 325 thừa thắng đánh thốc qua các Sơ Hải, Loan Lý,
An Bảo và Lăng Cô. Hơn 30 khẩu pháo các cỡ của các trung đoàn pháo binh 84 và
164 Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam được triển khai cấp tốc tại các trận địa
Sơn Thạch, Sơn Khánh, đèo Mũi Trâu đã bắn trực chỉ vào các căn cứ của Quân lực
Việt Nam Cộng hoà tại thành phố Đà Nẵng từ 5 giờ 30 phút sáng ngày 28 tháng 3.
Trên hướng Tây Nam,
khi phát hiện sư đoàn 304 Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam tiến hành trinh sát
chiến đấu, lữ đoàn 369 thủy quân lục chiến bỏ núi Sơn Gà về giữ tuyến trong.
Ngày 28 tháng 3, trung đoàn 66 (sư đoàn 304) đánh chiếm quận lỵ Ái Nghĩa và sân
bay Nước Mặn, trung đoàn 24 cũng của sư đoàn này tấn công căn cứ Hòa Cầm và Tòa
thị chính thành phố. Lữ đoàn 369 thủy quân lục chiến phải lùi về An Đông, Mỹ
Khê và bị sư đoàn 2 (Quân khu 5) hợp vây. Hơn 3.000 tân binh Quân lực Việt Nam
Cộng hoà tại trại Hòa Cầm nổi loạn, bắn giết các sĩ quan chỉ huy, phá doanh trại,
ra hàng Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam hoặc bỏ chạy về quê quán. 6 giờ 30
phút sáng ngày 29 tháng 3, các cụm chốt trên đỉnh đèo Hải Vân của Quân lực Việt
Nam Cộng hoà bị tràn ngập. Các đơn vị thuộc sư đoàn 325 Quân Giải phóng miền
Nam Việt Nam tràn xuống đánh chiếm kho xăng Liên Chiểu, cầu Nam Ô, cầu Trịnh
Minh Thế, mở đường cho xe tăng tiến ra bán đảo Sơn Trà và quân cảng.
Trên hướng Tây Bắc,
lúc 12 giờ 30 phút ngày 29 tháng 3, trung đoàn 9, sư đoàn 304 Quân Giải phóng
miền Nam Việt Nam có 1 tiểu đoàn xe tăng đi cùng đánh chiếm sở chỉ huy sư đoàn
3 Quân lực Việt Nam Cộng hoà và toàn bộ khu vực Phước Tường, Hòa Khánh. Ở hướng
Nam, sư đoàn 2 (Quân khu 5) được tăng cường 1 tiểu đoàn xe tăng và 1 tiểu đoàn
pháo binh đã đánh chiếm khu vực Bà Rén lúc 9 giờ sáng ngày 28 tháng 3. Tướng
Ngô Quang Trưởng lệnh cho tướng Khánh (tư lệnh sư đoàn 1 không quân) dùng 4 phi
đội A-37 đánh sập cầu Bà Rén và cầu Câu Lâu nhưng không cản được sư đoàn 2 Quân
Giải phóng miền Nam Việt Nam vượt sông bằng xuồng, ghe, bè, mảng. Hồi 5 giờ 55
phút sáng 29 tháng 3, Vĩnh Điện, cứ điểm phòng thủ vòng ngoài cuối cùng của
Quân lực Việt Nam Cộng hoà tại phía Nam Đà Nẵng bị Quân Giải phóng miền Nam Việt
Nam đánh chiếm. 12 giờ sáng ngày 29 tháng 3, Sở chỉ huy Quân đoàn I Quân lực Việt
Nam Cộng hoà bị đánh chiếm. Tướng Ngô Quang Trưởng và các chỉ huy cao cấp của
Quân lực Việt Nam Cộng hoà tại Quân khu I đã được trực thăng bốc ra tàu HQ-404
từ 9 giờ 30 sáng. 12 giờ 30 phút trưa ngày 29 tháng 3, tất cả các mục tiêu quan
trọng như Tòa thị chính, sân bay Đà Nẵng, sân bay Nước Mặn, Đài phát thanh, Ty
Cảnh sát, Ngân hàng quốc gia, Trụ sở quân tiếp vụ... đều đã bị Quân Giải phóng
miền Nam Việt Nam đánh chiếm.
Bên phía Quân lực Việt
Nam Cộng hoà, việc chỉ huy các đơn vị dưới quyền của tướng Ngô Quang Trưởng đã
hoàn toàn không thể thực hiện được từ chiều 28 tháng 3. Việc sư đoàn 3 tan chạy
lúc 5 giờ chiều ngày 28 tháng 3 đã làm cho sư đoàn TQLC (thiếu) bị hở sườn và bị
đánh vu hồi từ phía sau. Trước đó, 6.000 quân của sư đoàn 2 đã đào ngũ, rã ngũ,
không còn kỷ luật và tinh thần chiến đấu nữa. Ngay từ ngày 25 tháng 3, cụm trưởng
CIA tại Đà Nẵng, ông Francis đã điện cho cấp trên là ông Polga ở Sài Gòn đề nghị
lập cầu hàng không Đà Nẵng - Sài Gòn để di tản người Mỹ, nhân viên người Việt
và được chấp thuận với điều kiện chỉ sử dụng máy bay dân sự. Cùng với việc điều
động các tàu của vùng I và vùng II hải quân Quân lực Việt Nam Cộng hoà, tướng
Smith cũng cho 5 tàu kéo xà lan, 6 tàu khách và 3 tàu hàng ra Đà Nẵng giúp vào
việc di tản.
Nếu việc di tản của
người Mỹ và nhân viên người Việt của họ diễn ra tương đối trật tự thì việc rút
quân của các đơn vị Quân lực Việt Nam Cộng hoà còn sống sót ra các tàu của hải
quân Quân lực Việt Nam Cộng hoà lại xảy ra trong hỗn loạn. Nhà báo Alan Dawson
mô tả Đà Nẵng trong ngày 28 tháng 3: "Binh lính rã ngũ nổi loạn, cố sức
thoát ra hoặc vơ vét cái gì có thể kiếm được trong khoái lạc bắn giết và cướp
bóc. Các tướng tá thì đang hoạch định các chuyến bay để bí mật trốn thoát... Suốt
đêm, sự huỷ hoại, vơ vét, trộm cướp và hãm hiếp tiếp diễn. Toà nhà lãnh sự Mỹ,
con voi trắng bị lột chỉ còn trơ cái vỏ". Chiều 29 tháng 3, các đơn vị thuộc
các sư đoàn 2, 304, 324, 325, lữ đoàn thiết giáp 203 lần lượt tiến vào Đà Nẵng
và trận tự được lập lại. Gần 9 vạn sĩ quan, binh lính Quân lực Việt Nam Cộng
hoà và nhân viên dân sự của Quân lực Việt Nam Cộng hoà không kịp lên tàu biển
và máy bay để di tản đã ra trình diện. Chiến dịch Huế-Đà Nẵng kết thúc.
KẾT QUẢ
CHIẾN DỊCH
Ý nghĩa
Chiến thắng tại Huế,
Đà Nẵng và các tỉnh Nam Trung Bộ đã giúp Quân Giải phóng ở ra thời cơ mới, thế
và lực của Quân Giải phóng vững chắc hơn, mạnh hơn bao giờ hết để lực lượng vũ
trang Quân khu 5 hoàn thành Tổng tấn công và nổi dậy mùa xuân năm 1975.[56] Thắng
lợi này đã giúp QGP phá được vòng bảo vệ đầu tiên của VNCH. Đồng thời, với thất
bại ở Huế, đặc biệt là tại Đà Nẵng, tinh thần của binh lính QLVNCH trở nên
hoang mang, không còn tin vào khả năng có thể trụ vững. Với khối lượng vũ khí của
VNCH trở thành chiến lợi phẩm, lực lượng QGP đã được tiếp thêm sức mạnh trong
khi sức mạnh của QLVNCH suy giảm trông thấy. Chiến dịch Huế-Đà Nẵng đã trực tiếp
đập tan âm mưu co cụm chiến lược của Việt Nam Cộng hòa, cùng với chiến dịch Tây
Nguyên góp phần quyết định làm thay đổi hẳn so sánh lực lượng về mặt chiến lược,
tạo ra sự nhảy vọt về cục diện chiến tranh hoàn toàn có lợi cho Chính phủ Cách
mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, đẩy nhanh tới chiến dịch Hồ Chí Minh.
Các tỉnh mới được giải phóng trong chiến dịch Huế - Đà Nẵng, cùng một vùng mới
giải phóng ở các tỉnh Tây Nguyên đã tạo nên vùng hậu phương chiến lược hoàn chỉnh
của QGP, có lợi cho việc bảo đảm hậu cần, kỹ thuật, thuận tiện cho việc cơ động
bằng đường bộ, đường biển, đường không nối liền với miền Bắc với miền Nam, đáp ứng
kịp thời việc tăng cường lực lượng, bổ sung vật chất cho cuộc tiến công quy mô
lớn vào Sài Gòn của Quân Giải phóng trong một thời gian ngắn nhất.
Hình thái đột biến trên chiến trường
miền Nam Việt Nam
Ngoài số quân hơn 14 vạn
người và hàng vạn đơn vị vũ khí, trang bị tổn thất chỉ sau gần một tháng chiến
đấu; tại Quân khu I, Quân lực Việt Nam Cộng hoà đã bỏ lại một khối lượng vũ
khí, trang bị, phương tiện chiến tranh và hàng hóa quân sự rất lớn gồm có: 129
máy bay các loại, 80 xe tăng thiết giáp, trong đó có cả loại M48 hiện đại nhất
lúc bấy giờ, 47 tàu, xuồng chiến đấu, 216 khẩu pháo các loại, 184 xe vận tải
quân sự, hơn 10 vạn tấn bom, đạn, mìn, lựu đạn, thuốc nổ, hơn ba chục vạn tấn
nhiên liệu, lương thực, thực phẩm, quân nhu các loại. Riêng ở khu vực cửa Thuận
An (nơi có bến tàu chở quân chạy ra biển), Quân lực Việt Nam Cộng hoà đã vứt lại
54 chiếc xe tăng, trong đó chủ yếu là xe tăng M48 còn khá mới, đạn vẫn đầy ắp
trong buồng chiến đấu cùng hàng chục xe thiết giáp M113, xe cao xạ tự hành M42,
xe công trình M88, hàng chục chiếc xe xích, xe tải kéo theo những cỗ đại bác
105, 155mm. Còn xe GMC, xe Jeep thì lên tới hàng trăm.
Những nhận định trái chiều và phản ứng
của Hoa Kỳ
Việc Quân lực Việt Nam
Cộng hoà để mất toàn bộ Quân khu I chỉ trong vòng 25 ngày đã làm cho Quân lực
Việt Nam Cộng hoà mất đứt 50% lãnh thổ của họ, làm rung động cả Washington và
Sài Gòn và là màn mở đầu cho giai đoạn cuối cùng của Quân lực Việt Nam Cộng
hoà. Chi nhánh CIA tại Sài Gòn nhận định trong báo cáo gửi về Washington ngày
31 tháng 3: "Căn cứ vào sự thiệt hại mới đây về thiết bị và sự uy hiếp thường
xuyên của quân Bắc Việt Nam trên khắp các mặt trận thì quân chính phủ trong thời
gian trước mắt, không thể nào phục hồi lại được. Thật vậy, những gì gây ra cuộc
khủng hoảng này không hề thay đổi dù ở Sài Gòn, Hà Nội hay Washington. Chiến
tranh Việt Nam đã hoàn toàn đảo ngược trong mấy tuần lễ. Một thảm họa quân sự
là chắc chắn".
Tuy nhiên, tướng Freidric Weyand, tham mưu trưởng
lục quân Mỹ sang Sài Gòn để thị sát và tìm hiểu sự thật tình hình Việt Nam Cộng
hòa từ ngày 30 tháng 3 đến ngày 3 tháng 4 lại có sự đánh giá khác hẳn: "Lực lượng Nam Việt Nam không mất tinh
thần, xét theo bất cứ khía cạnh nào. Quân đội Sài Gòn sẽ đứng lên chiến đấu ở Bắc
Nha Trang và họ quyết tâm làm chậm bước tiến của cộng sản. Họ đang cho thấy mọi
việc được thực hiện rất tốt". Ông ta còn cho rằng: "Cộng sản, sau khi chiếm được những
vùng lãnh thổ rộng lớn và những trung tâm dân cư, sẽ phải ngừng bước tiến để củng
cố thành quả và bổ sung lực lượng". Trong khi đó thì đại sứ Hoa Kỳ
Graham Martin lại không có mặt ở Sài Gòn để nắm tình hình vì phải về Hoa Kỳ chữa
răng. Mọi việc được giao cho phó đại sứ Lehman nhưng ông này lại không có đủ thẩm
quyền giải quyết.
Những nhận định trái
chiều nhau trên đây của hai giới tình báo và quân sự đã gây ra trong chính giới
Hoa Kỳ những ý kiến trái ngược nhau về giải pháp cho tình hình: Trong khi
Kissinger tuyên bố: "Hoa Kỳ không thể
có một chính sách không nhất quán. Chúng ta không thể bỏ những người bạn của
chúng ta ở vùng này của thế giới mà không làm cho nền an ninh của những người bạn
khác bị uy hiếp" và đòi bằng được việc bổ sung thêm 300 triệu USD quân
viện cho Quân lực Việt Nam Cộng hoà thì Bộ trưởng quốc phòng Schlesinger lại bí
mật cho giới báo chí biết rằng số quân viện 700 triệu USD cho Sài Gòn hoặc chưa
dùng đến, hoặc đã tiêu phí hết rồi. Rốt cuộc, đã không có một sự can thiệp nào
đáng kể ngoài việc Bộ chỉ huy Hoa Kỳ ở Tây Thái Bình Dương được lệnh đưa hạm đội
tàu sân bay Oriskani đến vùng biển Nam Việt Nam để chuẩn bị di tản người Mỹ.
HỆ QUẢ CỦA CHIẾN DỊCH
Quân lực Việt Nam Cộng hoà mất cả miền
Trung
Việc Quân lực Việt Nam
Cộng hoà rút bỏ quá nhanh khỏi những vùng chiến lược quan trọng như Tây Nguyên
và toàn bộ Quân khu I đã làm cho tình hình các tỉnh còn lại ở ven biển miền Trung
thuộc Quân khu II nhanh chóng trở nên rối loạn. Mặc dù ngày 31 tháng 3, tướng
Phạm Văn Phú đã triệu tập tất cả các sĩ quan cấp tướng, cấp tá của Bộ tư lệnh
Quân đoàn II và các tỉnh trưởng Bình Định (đại tá Trần Đình Vy), Khánh Hòa (đại
tá Lý Bá Phẩm), Phú Yên (đại tá Vũ Quốc gia), Ninh Thuận (đại tá Trần Văn Tư)
và Bình Thuận (đại tá Ngô Tấn Nghĩa), yêu cầu họ thực hiện lệnh tử thủ từ Quy
Nhơn trở vào. Tại cuộc họp này, Phó đề đốc Hoàng Cơ Minh được cử làm tư lệnh
chiến trường Quy Nhơn; chuẩn tướng Trần Văn Cẩm chỉ huy trận địa phòng ngự tại
Đèo Cả (Phú Yên); chuẩn tướng Nguyễn Ngọc Oánh và chuẩn tướng Nguyễn Văn Lượng
phụ trách mặt trận Nha Trang; chuẩn tướng Phan Đình Niệm, tư lệnh sư đoàn 22 được
lệnh thiết lập các tuyến trì hoãn chiến Quy Nhơn - Diêu Trì - Đèo Cả, lần lượt
do các trung đoàn 47, 42 và 41 triển khai.
Tuy nhiên, tướng Phạm
Văn Phú và bộ tham mưu của ông ta vẫn không tránh khỏi lối tư duy cũ mà họ vẫn
tuân theo lâu nay là đối phương phải dừng lại để củng cố đã rồi mới có thể tiếp
tục tấn công. Không ai nghĩ đến việc Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đã nhanh
chóng để lại phần đất đã chiếm được cho các lực lượng địa phương quản lý và
tung lực lượng chủ lực hầu như chưa sứt mẻ đáng kể truy đuổi Quân lực Việt Nam
Cộng hoà dọc theo bờ biển miền Trung. Cũng không ai nghĩ đến việc Tổng quân ủy
của phía đối phương đã trao thêm quyền quyết định cho các tư lệnh chiến trường
để các quyết định này không bị lạc hậu với diễn biến tình hình đồng thời buộc
các đơn vị tiếp liệu, hậu cần của họ phải bằng mọi cách cơ động, đuổi kịp, cung
cấp đầy đủ cho xe tăng, bộ binh trong hành tiến.
Những sai lầm đó đã buộc
các đơn vị Quân lực Việt Nam Cộng hoà trên chiến trường phải trả giá. Lúc 5 giờ
15 phút ngày 31 tháng 3, trên đường rút về Phú An - Lai Nghi, trung đoàn 47 (sư
đoàn 22-QLVNCH) bị trung đoàn 2, sư đoàn 3 Sao Vàng của Quân Giải phóng phục
kích và truy đuổi. Đến sân bay Phù Cát, đơn vị này tiếp tục bị trung đoàn 12
(sư đoàn 3 Sao Vàng) cùng với trung đoàn 2 hợp vây và bị tan rã lúc 12 giờ 30
phút cùng ngày. Trung đoàn 41 (sư đoàn 22-QLVNCH) đang đóng từ Núi Một đến Phú
Phong bị trung đoàn 95 Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam từ Tây Nguyên tập kích
xuống. Trên đường rút quân về Phú Xuân, Phú An, trung đoàn này đã bị trung đoàn
141 (sư đoàn Sao Vàng) phục kích tại nghĩa địa Phật giáo, bị truy kích suốt đêm
31 tháng 3 và hầu như tan rã hoàn toàn. Trung đoàn 42-QLVNCH tuy không bị công
kích mạnh nhưng khi về đến ga Diêu Trì chỉ còn một nửa quân số. Thị xã Quy Nhơn
bị Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đánh chiếm sáng ngày 1 tháng 4. Ngày 2
tháng 4, Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam giành được Tuy Hoà. Do không nắm được
tình hình, chuẩn tướng Trần Văn Cẩm, phó tư lệnh Quân đoàn II-QLVNCH đã bị bắt
làm tù binh khi vừa dùng trực thăng hạ cánh xuống dinh tỉnh trưởng Tuy Hòa
trong một chuyến thị sát chiến trường.
Sự kiện sư đoàn 22 với
hơn 10.000 quân được trang bị tương đối đầy đủ bị tan rã gần hết trong vòng một
ngày khiến tình hình tại Nha Trang cũng hỗn loạn không kém ở Quy Nhơn và Tuy
Hoà. Sáng ngày 1 tháng 4, hơn 3.000 quân của Trung tâm huấn luyện Lam Sơn bỏ chạy
vào thị xã. Thêm vào đó là gần 1.000 quân phạm của QLVNCH đã phá trại, kéo nhau
đi lang thang và cướp bóc trên đường phố. Đại tá Thưởng, tư lệnh bộ chỉ huy
quân tiếp vụ 5 dẫn một số quân cảnh ra vãn hồi trật tự nhưng cũng bị đám loạn
quân bắn chết tại chỗ. Sau sự kiện này, không một viên chỉ huy nào dám đứng ra
vãn hồi trật tự tại Nha Trang nữa. Tỉnh trưởng Khánh Hòa, đại tá Lý Bá Phẩm của
QLVNCH đã bỏ nhiệm sở lên máy bay vào Phan Rang sau một cú điện thoại cụt lủn gọi
về Sài Gòn: "Tôi đi đây. Tình hình
tuyệt vọng rồi". Chỉ trong một buổi chiều ngày 2 tháng 4, Nha Trang đã
rơi vào tay Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam mà không có một trận đánh xảy ra.
Sau sự kiện Đà Nẵng sụp
đổ mà tổng thống Hoa Kỳ Gerald Ford gọi đó "là một tấn thảm kịch lớn",
Quân lực Việt Nam Cộng hoà đã mất hầu hết miền Trung. Ngày 2 tháng 4, tỉnh cuối
cùng trên địa bàn Tây Nguyên (Lâm Đồng) cũng bị bỏ ngỏ. Việc bố trí các đơn vị
còn lại trên hai chốt chặn lớn tại Đèo Phượng Hoàng (trên đường 21) và Đèo Cả
(tại Phú Yên) cũng thất bại. Lữ đoàn dù số 3-QLVNCH đã bỏ chạy một mạch từ đèo
Phượng Hoàng về Cam Ranh. 14 giờ chiều ngày 2 tháng 4, thiếu tướng Lê Văn Hiếu,
phó tư lệnh Quân đoàn III-QLVNCH bay ra Phan Thiết thông báo cho tướng Phạm Văn
Phú biết quyết định của Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu sáp nhập các đơn vị và phần
đất còn lại của Quân đoàn II - Quân khu II (Ninh Thuận, Bình Thuận) vào Quân
khu III. Tướng Phú hết quân, hết đất, lặng lẽ bay vào Sài Gòn để trình diện Bộ
tổng tham mưu và sau đó bị quản thúc vì tội đã để mất cả một quân khu quan trọng
vào tay đối phương.
Thái độ tiền hậu bất nhất của Nguyễn
Văn Thiệu
Ngay cả lúc bấy giờ và
cho đến hiện nay, giới nghiên cứu chính trị và quân sự Việt Nam cũng như quốc tế
đều đi đến kết luận rằng các thảm họa quân sự của Việt Nam Cộng hòa tại miền
Trung và Tây Nguyên trong tháng 3 năm 1975 đều có chung một thủ phạm, đó là
Nguyễn Văn Thiệu với những quyết định tồi tệ đến mức nhà báo phái hữu Paul
Dreyfrus đã phải đánh giá: "Thiệu đã
tỏ rõ những hạn chế về tầm chiến lược; ngồi ở vị trí cao nhất: tướng - tổng thống,
tư lệnh tối cao các lực lượng vũ trang nhưng ông ta đã hành động như một viên hạ
sĩ quan thiển cận".
Trong thời gian xảy ra
những biến cố quân sự quan trọng tại Quân khu I và Quân khu II, Nguyễn Văn Thiệu
đã có đến ba bốn quyết định trái ngược nhau, tiền hậu bất nhất, thay đổi nhanh
như chong chóng trong vòng vài ngày, không để cho các tướng dưới quyền có thì
giờ tổ chúc lại việc phòng thủ. Ngày 14 tháng 3, chính Nguyễn Văn Thiệu đã ra lệnh
cho Phạm Văn Phú bỏ Tây Nguyên rút về đồng bằng ven biển. Trước đó, ngày 13
tháng 3, cũng đích thân ông ta đã ra lệnh cho Ngô Quang Trưởng phải bỏ Quân khu
I và trả sư đoàn dù về Sài Gòn khiến Ngô Quang Trưởng uất ức, cay đắng và kinh
tởm. Đến ngày 17 tháng 3, sau khi có sự can thiệp của đại tướng Cao Văn Viên,
ông ta lại chấp nhận kế hoạch tử thủ một gốc hai cành của tướng Trưởng. Nhưng
ngay ngày hôm sau, 18 tháng 3, ông ta lại lệnh cho các tướng Ngô Quang Trưởng
và Lâm Quang Thi phải bỏ Huế, chỉ phòng thủ một khu vực (Đà Nẵng).
Ngày 29 tháng 3, khi
tướng Trưởng là một trong những sĩ quan cao cấp cuối cùng của Quân lực Việt Nam
Cộng hoà rút khỏi Đà Nẵng trên tàu HQ-404 thì Nguyễn Văn Thiệu lại ra một mệnh
lệnh qua điện thoại yêu cầu tướng Trưởng quay lại tái chiếm Đà Nẵng khiến ông
này phải trả lời ông Thiệu ngay rằng "bây
giờ tôi lấy ai theo chân tôi để tái chiếm Đà Nẵng? Lính tráng đã phân tán mỗi
người một nơi. Cấp chỉ huy thì mạnh ai nấy thoát. Làm sao tôi có thể làm chuyện
đó được?" Những quyết định đó sau này đã làm cho tướng Ngô Quang Trưởng
phải đi đến kết luận rằng: "Cái lẩm
cẩm của trung ương là không cho các thuộc cấp biết ý định của mình. Nghĩa là tư
lệnh các quân, binh chủng, tổng bộ trưởng, tư lệnh sư đoàn. v.v... đều không biết
gì về lệnh rút quân của Quân đoàn I và Quân đoàn II cả... Do đó, thiếu sự phối
hợp chặt chẽ giữa tham mưu và các cấp, không có kế hoạch rút quân đàng hoàng, lệnh
đột ngột không đủ thời gian để xếp đặt".
Chưa hết, sau khi để mất
hai quân khu quan trọng, ngày 3 tháng 4, Nguyễn Văn Thiệu còn lệnh cho trung tướng
Trần Văn Đôn (mới ở Pháp về và mới nhậm chức Tổng trưởng quốc phòng) bắt tướng
Nguyễn Văn Khánh và phó đề đốc Hồ Văn Kỳ Thoại phải làm bản tự khai. Còn các tướng
Phạm Văn Phú, Lâm Quang Thi, Phạm Quốc Thuần, Dư Quốc Đống thì bị quản thúc. Vụ
trừng phạt vô lối này đã bị các tướng Ngô Quang Trưởng và Lê Nguyên Khang phản ứng.
Theo Ngô Quang Trưởng: "Những vị tướng
này bị phạt quá oan uổng vì họ xứng đáng gấp mấy trăm lần những ông tướng phè
phỡn tại Sài Gòn". Còn tướng Lê Nguyên Khang thì giận dữ nói thẳng thừng:
"Anh em chúng tôi không có tội tình mẹ gì cả".
Tuy nhiên, đằng sau vụ
trừng phạt kỳ lạ này là tâm lý sợ bị đảo chính của Nguyễn Văn Thiệu xuất hiện từ
giữa năm 1974. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến ông ta ra lệnh rút
về Sài Gòn sư đoàn dù (vốn là cái nôi trưởng thành của tướng Ngô Quang Trưởng)
chứ không phải sư đoàn thủy quân lục chiến. Cũng vì lý do này, ông Thiệu đã đạo
diễn cho Thượng viện Việt Nam Cộng hòa bỏ phiếu bất tín nhiệm chính phủ của thủ
tướng Trần Thiện Khiêm để lập chính phủ mới do Chủ tịch Hạ viện Nguyễn Bá Cẩn
làm thủ tướng. Không những thế, ngày 2 tháng 4, ông ta còn cho bắt bảy người đã
cộng tác với tướng Nguyễn Cao Kỳ, sáu người được ông ta cho là bày mưu chủ chốt;
kể cả Nguyễn Văn Ngạn vốn là thư ký của ông ta, giờ đang đứng đầu đảng Dân chủ.
Trong khi những thất bại trên chiến trường
đang đè nặng lên Quân lực Việt Nam Cộng hoà thì những động thái chính trị riêng
tư và kỳ lạ của Nguyễn Văn Thiệu đã giáng một đòn mạnh vào chính thể Quân lực
Việt Nam Cộng hoà và Quân lực Việt Nam Cộng hoà, làm cho chế độ này và quân đội
của nó càng mau chóng đi đến chỗ sụp đổ và tan rã. Trong các ngày 2 và 3 tháng
4, Giám đốc CIA William Colby đã viết hai báo cáo gửi cho Washington với các
đánh giá:"Cán cân lực lượng ở Nam Việt
Nam nghiêng rõ về phía cộng sản. Bạc nhược, thất bại chủ nghĩa đã hoành hành
trong quân đội của Thiệu" và "Chúng
tôi nghĩ rằng trong mấy tháng nữa, nếu không là mấy tuần nữa, Sài Gòn sẽ sụp đổ
về mặt quân sự hay là một chính phủ mới sẽ được thành lập, chính phủ này sẽ chấp
nhận giải pháp theo điều kiện của cộng sản".
WIKIPEDIA
Nhận xét
Đăng nhận xét