CÂU KIỀU HAY NHẤT
CÂU KIỀU HAY NHẤT
Năm 1964, nhà văn Nguyễn Thế
Phương chuyển công tác từ Hà Nội về Thanh Hóa. Anh phụ trách phần văn xuôi tập
san Người bạn văn hóa do Ty văn hóa Thanh hóa ấn hành. Mùa hè năm
1965, lần đầu tiên tôi được gặp anh trong ngôi nhà cơ quan sơ tán ở huyện Đông
Sơn. Anh cởi trần, đang nằm dài trên giường, tay phe phẩy quạt mo, vẻ mệt nhọc.
Tôi thầm đoán anh đi công tác mới về. Vì có lần tôi nghe một người kể: Anh
Phương không khỏe lắm, nhưng mỗi khi đi công tác, hễ ngồi lên xe đạp là cắm đầu
cúi cổ phóng liền một mạch, cho đến lúc đến nơi phải nằm lăn ra giường thở dốc
và nghỉ ngơi hàng giờ mới lại sức. Tôi định lui ra, song không kịp. Anh Phương
thấy khách liền vùng dậy chào hỏi niềm nở. Khi biết tôi là ai, anh bắt chuyện
ngay:
-Tôi có đọc mấy bài của anh viết
về Truyện Kiều trên tập san Nghiên cứu văn học, tôi muốn hỏi anh,
trong Truyện Kiều có câu nào là hay nhất ?
Tôi ngồi ngây người không trả lời
được. Bởi tuy có nghiên cứu Truyện Kiều, nhưng tôi chưa hề đặt vấn đề: đi
tìm câu hay nhất của Nguyễn Du. Vả chăng, còn phải tùy theo "tâm" và
"trạng" của từng người, câu ấy với ông kia có thể là "treo giải
nhất", song đối với bà này thì chỉ "thường thường bậc trung"
thôi thì sao ?
Thấy tôi lúng túng thật sự, anh
Phương chăm chú nhìn "nhà nghiên cứu" phút chốc rồi tự trả lời:
-Tôi thấy trong Truyện Kiều, cụ
Nguyễn Du chỉ viết được một câu hay nhất là:
"Khi tỉnh rượu, lúc tàn canh
Giật mình, mình lại thương mình xót xa"
Tôi nhìn lại anh, tỏ vẻ hết sức
đồng cảm.
Rồi vui chuyện, anh Phương kể:
thời gian vợ chồng anh chung sống với nhau, tâm tính hai người có chỗ không phù
hợp. Tính chị không thích thức khuya nhưng lại hay dậy sớm. Tính anh nửa đêm
còn ra sân ngóng đất trông trời một mình. Đến lúc vào ngủ đang ngon thì chị đã
dậy làm công việc của người đàn bà tần tảo: xay thóc, giã gạo, băm rau lợn...khiến
anh phải tỉnh giấc và thức luôn đến sáng. Vì thế, để có thể đi ngủ sớm, anh
dùng thứ "thuốc an thần" là rượu. Tối tối, anh làm vài chén,
say ngà ngà, lên giường đánh thông một lèo. Đã quen với rượu, những khi vui anh
uống nhiều đã đành, hễ gặp chuyện buồn phiền, anh càng "vô hồi kỳ trận",
cốt "mượn tửu binh giải phá thành sầu". Uống say vào ngủ là quên hết,
ngủ tốt. Nhưng rồi men nhạt, rượu phai, chợt tỉnh giấc, tâm trạng càng vô cùng
u ám, nặng nề. Quả đúng là "Giật mình, mình lại thương mình xót
xa". Ôi ! Nguyễn Du sao mà tài tình làm vậy !
Gần hai chục năm sau, tôi có việc
ra Hà Nội, thấy ở cổng Nhà xuất bản Văn họcmột ông già mặt bủng beo, râu
ria lởm chởm, tóc tai bù xù. Biết tôi ở Thanh Hóa mới ra, ông hỏi thăm tình
hình cơn bão vừa qua thế nào, tôi chỉ trả lời cho qua chuyện. Lúc ông già đi khỏi,
tôi hỏi anh bạn ở Nhà xuất bản Văn học: "Ai đó ?" thì được
trả lời "Nguyễn Thế Phương !"
Trời ! Anh Phương mà đổi khác đến
thế kia ư ? Thì ra con ma men hành hạ anh, hãm hại, tàn phá đời anh quá sớm !
Tôi hối lỗi đã không nhận ra anh ! Nghe nói anh đang nhận viết cho NXB Thanh
Niên một tiểu thuyết trường thiên nhưng tiền tạm ứng đã uống rượu hết mà bản thảo
thì chưa...
Bây giờ Nguyễn Thế Phương, người
có công đối với một thế hệ nhà văn ở Thanh Hóa đã không còn nữa ! Song mỗi khi
nhớ tới nhà văn tài hoa, bậc đàn anh đó, thì câu Kiều anh cho là hay nhất ấy lại
vọng về trong tôi:
"Khi tỉnh rượu, lúc tàn
canh...”
HOÀNG TUẤN PHỔ
Đặc san Văn nghệ 1994
Nhận xét
Đăng nhận xét