CHÍNH LÀ CHUẨN, NHƯNG CẢ NƯỚC KHÔNG AI NÓI CHÍNH VĂN PHÒNG
CHÍNH LÀ CHUẨN,
NHƯNG CẢ NƯỚC KHÔNG AI NÓI
CHÍNH VĂN PHÒNG
Nói riết rồi tưởng sai là đúng, có người
đã than như vậy trong một cuộc tranh cãi về hai từ chìu và chiều. Tham khảo từ điển
mới biết ngay cả "các cụ" hoá ra cũng... hoang mang.
1
Báo Tuổi
Trẻ có bài viết Nhắm mắt chiều chồng, giữ “hạnh phúc”, một số độc giả
viết thư nói chìu chồng mới đúng.
Thử
giở từ điển xem sao: trong tất cả các từ điển của Hoàng Phê (Từ điển tiếng Việt,
NXB Đà Nẵng, 2003), Lê Văn Đức (Tự - điển Việt - Nam, Khai Trí, 1970), Văn Tân
(Từ điển tiếng Việt, NXB Khoa Học Xã Hội, 1977), Nguyễn Kim Thản - Hồ Hải Thụy
- Nguyễn Đức Dương (Từ điển tiếng Việt, NXB Văn Hóa Sài Gòn, 2005)... đều
không tìm thấy chìu dù với nghĩa gì.
Trái
lại, các từ điển trên đều ghi chiều, ở đây là động từ với nghĩa “làm
theo hoặc đồng ý cho làm theo ý thích để được vừa lòng”, còn xuất hiện
trong chiều chuộng, nuông chiều.
Việc
ghi nhận chiều, chứ không phải chìu, là phản ánh thực tế phát âm ở những
vùng có phân biệt hai vần -iêu và -iu. Trong khi đó, ở miền
Nam, -iêuhay lẫn lộn với -iu (và cả với -êu), cho nên các từ điều
(kiện), đìu (hiu) (và đều) trở thành đồng âm... Đó là lý do một số
người cho rằng chìu (chồng) là đúng chính tả.
Hễ
có băn khoăn gì về chính tả thì lấy từ điển làm trọng tài. Giải pháp này giải
quyết gần 100% trường hợp nghi vấn. Đây là giải pháp nhanh và tiện nhất.
2
Nói
như thế cũng có nghĩa là từ điển không phải giải quyết được tất cả. Vẫn có một
số ít từ không thống nhất. Lê Văn Đức viết lai căn, trong khi Văn Tân,
Hoàng Phê, Nguyễn Kim Thản - Hồ Hải Thụy - Nguyễn Đức Dương... đều viết lai
căng.
Đó
là do quan điểm chính tả của các tác giả có khác nhau: Lê Văn Đức chịu ảnh hưởng
của Lê Ngọc Trụ (vả chăng chính Lê Ngọc Trụ hiệu đính từ điển Lê Văn Đức), chủ
trương theo từ nguyên, giải thích căn ở đây là tiếng Hán Việt, nghĩa
là “gốc, rễ”, nên viết không có -g; còn các tác giả khác cho rằng cần phải theo
cách phát âm thực tế: ở những phương ngữ có phân biệt âm cuối -n/-ng, như Hà Nội, (lai)
căng bao giờ cũng phát âm với -ng.
3
Mặt
khác, vẫn tồn tại một số từ có nhiều cách viết. Từ điển Hoàng Phê ghi cả hai
hình thức: giậm/dậm (chân), (cái) giậm/dậm, giũa/dũa; hoặc ghi cả hai
nhưng chuyển chú về một hình thức được coi là chuẩn hơn hoặc phổ biến hơn
(a xem [x.] b): giông x. dông (tố), giẫy x. giãy,
(chim) dang x. giang, (cây) dangx. giang, (rau) giền x. dền,
rặm (mắt) x. nhặm, (cá) giếc x. diếc...
Dẫu
sao, trong trường hợp này, người viết có quyền chọn một trong hai hình thức mà
không bị xem là sai chính tả.
4
Đa
số trường hợp sai chính tả liên quan đến cách phát âm địa phương. “Địa phương” ở
đây không chỉ là cách phát âm khác với miền Bắc - tiêu biểu là Hà Nội - như (tổng)
cọng thay vì cộng, (con) hào - hàu ở miền Nam, mà ngay thủ
đô cũng tồn tại cách phát âm “địa phương”, như giồng giọt - trồng trọt,
con giai - con trai.
Tuy
thế, vấn đề không đơn giản. Chẳng hạn, chính phủ được coi là chuẩn,
cònchánh phủ là địa phương nhưng cả nước đều nói và viết chánh văn phòng, chánh
thanh tra, chứ không ai viết chính văn phòng, chính thanh tra.
Hay
ai cũng biết có một số chữ Hán có hai cách đọc - miền Bắc và miền Trung/Nam -
như vũ - võ, hoàng - huỳnh..., nhưng đối với tên riêng buộc phải tôn trọng
cách đọc do chủ nhân của cái tên ấy lựa chọn.
Vì
thế, ai cũng đọc và viết Võ Nguyên Giáp, Huỳnh Thúc Kháng, chứ không
phải Vũ Nguyên Giáp, Hoàng Thúc Kháng... Cho nên, xử lý vấn đề chuẩn/địa
phương có khi phải căn cứ vào từng trường hợp một, chứ không thể
giải quyết
nhất loạt.
5
Nhưng
chuyện chính tả còn là chuyện phong cách văn bản. Khi viết, đặc biệt trong một
số văn bản nghiêm ngặt như hành chính, khoa học, cần phải theo cách viết phổ biến;
nên tránh những cách viết cũ (giẹp nên viết là dẹp, giụi - dụi) hay
theo cách phát âm địa phương.
Trái
lại, trong văn chương, một cách viết cũ hay đặc sệt địa phương có khi lại tạo
nên một hiệu quả nghệ thuật không thể thay thế...
HOÀNG
DŨNG
Nhận xét
Đăng nhận xét