HAI HỌC GIẢ NÓI VỀ “CHÂN DUNG VUA QUANG TRUNG”
HAI HỌC GIẢ NÓI VỀ
“CHÂN DUNG VUA QUANG TRUNG”
Trong mấy tuần trước, ở Việt Nam, nhà nghiên cứu Nguyễn Duy Chính được
dẫn thuật khẳng định tính chân thực của "chân dung vua Càn Long đã ra lệnh
cho hoạ gia trong cung vẽ tại Bắc Kinh năm 1790 khi vua Quang Trung cầm đầu một
phái đoàn sang chúc thọ".
Bài
viết của ông Duy Chính đã khá lâu nhưng chỉ gây ồn ào sau bài tường
thuật của báo
Tuổi Trẻ ngày 31/12/2017.
'Chưa
thuyết phục'
Bình luận với BBC, Tiến sĩ Ku
Boon Dar, nghiên cứu về nhà Tây Sơn ở Universiti Sains Malaysia (USM), nói ông
không cảm thấy được thuyết phục.
Tiến sĩ Ku Boon Dar dẫn lại các
nguồn lịch sử từng mô tả vua Quang Trung (1753 - 1792) là người "có giọng
nói vang to, tóc quăn, da dày, mắt sáng".
"Ông ấy được mô tả là khỏe
tới mức có thể nâng cả tấn lúa trên vai."
Bài viết của ông Nguyễn Duy
Chính dựa vào một công bố của nhà nghiên cứu Trần Quang Đức trên mạng.
Theo ông Đức, "một người bạn
Trung Quốc gửi cho tôi bức tranh chân dung Quang Trung, hiện cất giữ tại Bảo
tàng Cố Cung Bắc Kinh. Bức tranh này có ghi rõ An Nam quốc vương Nguyễn Quang
Bình (tên của Quang Trung khi ở bên nhà Thanh)".
Tuy tác giả Trần Quang Đức dè dặt
không khẳng định nhưng ông Duy Chính "tin tưởng" đây chính là một
trong ba bức chân dung được vẽ tại Bắc Kinh năm 1790 "khi vua Quang Trung
cầm đầu một phái đoàn sang chúc thọ".
Nhiều người phản ứng sau tin
này, vì cho rằng nhân vật trong tranh có "tướng mạo tiểu nhân".
Cũng cần nói thêm rằng nhà
nghiên cứu Nguyễn Duy Chính, trong các sách đã in tại Việt Nam, cho rằng người
cầm đầu phái đoàn sang Trung Hoa năm 1790 chính là vua Quang Trung, tuy các nguồn
sử Việt trước đây đều nói đó chỉ là "giả vương".
Ví dụ, Hoàng Lê nhất thông chí
cho rằng giả vương tên là Nguyễn Quang Thực. Còn Đại Nam chính biên liệt truyện
nói người đó tên là Phạm Công Trị.
Bình luận với BBC, Tiến sĩ Ku
Boon Dar cho rằng giả vương là Nguyễn Quang Thực, người Nghệ An.
"Vì thế, tôi cũng nghi ngờ
liệu bức hình này có phải vẽ Quang Trung không," ông nói khi được BBC Tiếng
Việt gửi cho xem tấm hình trên.
Tiến sĩ Ku Boon Dar giải thích
thêm rằng trong thế kỷ 19, Trung Quốc "thường vẽ chân dung người nước
ngoài không chính xác".
Ông chỉ ra rằng Quang Trung trước
đó đã thắng đạo quân nhà Thanh vào đầu xuân Kỷ Dậu (1789).
"Nhiều bức chân dung chỉ nhằm
khẳng định cảm giác tự tin của họ, khẳng định cảm giác mình đứng cao hơn ở Đông
Á."
Chân
dung Càn Long?
Trong khi đó, trên
blog của mình, tiến sĩ Nguyễn Xuân Diện từ Hà Nội, chuyên ngành Hán Nôm, phản
bác bài viết của ông Nguyễn Duy Chính.
Chỉ vào bức tranh "đen trắng
nhòe nhoẹt này", tiến sĩ Nguyễn Xuân Diện nói ông Nguyễn Duy Chính đã
"bỏ qua, không dịch và lý giải tiêu đề của bức tranh".
Theo ông Diện, bức tranh có tiêu
đề chữ Hán, và ông dịch ra là: "Bài thơ Ngự chế để ban cho An Nam Quốc
Vương Nguyễn Quang Bình đến bệ kiến tại Tị Thử Sơn trang."
Từ đó, ông Diện nói: "Bức
tranh này, nếu có thật, thì là tranh vẽ bên cạnh bài thơ để ban/tặng cho Quang
Trung."
"Và người trên bức tranh
đó, chính là Vua Càn Long nhà Đại Thanh, chứ không thể là Quang Trung của Đại
Việt được. Bức tranh vẽ hình Càn Long để ban tặng cho Quang Trung (giả - hoặc
thật) đưa về nước treo."
Về điểm này, BBC hỏi thêm ý kiến
của ông Joshua Herr vừa hoàn tất luận văn tiến sĩ năm 2017 về quan hệ Việt -
Trung thế kỷ 17 - 18 tại Đại học California, Los Angeles (UCLA).
Ông Joshua Herr tỏ ra nghi ngờ
đây là chân dung vua Càn Long.
"Bức hình này trông không
giống hình nào còn sót lại về vua Càn Long."
Theo ông, đây là chân dung một
người còn trẻ hoặc trung niên, còn vua Càn Long khi đó đã 80.
"Những biểu chương và bộ quần
áo của người trong hình không phải của một hoàng đế Mãn Thanh."
Ông Joshua Herr cũng đồng ý với
các nguồn sử Việt trước đây, nghi ngờ không phải Quang Trung đích thân đến Bắc
Kinh năm 1790.
"Trong các nguồn sử Trung
Quốc, họ ghi chính Nguyễn Huệ - Quang Trung đến Bắc Kinh mừng thọ vua Càn
Long."
"Nhưng các hồ sơ Việt Nam
nói rằng Nguyễn Huệ chỉ gửi giả vương."
Ông Joshua Herr kết luận:
"Dù bức tranh này có phải
là vẽ ông vua Việt Nam hay không, thì vẫn còn tranh luận liệu người ngồi đó là
Nguyễn Huệ hay chỉ là người giả."
Tranh cãi mới nhất cho thấy mặc
dù triều đại Tây Sơn ngắn ngủi, bản thân Quang Trung chỉ ở ngôi 5 năm, qua đời ở
tuổi 40, Quang Trung tiếp tục là chủ đề hấp dẫn, và cũng nhiều bí ẩn, cho giới
sử học.
Nhận xét
Đăng nhận xét