CHUYỆN “SANG TÊN SỔ HỒNG” TRONG NGÔN NGỮ
CHUYỆN “SANG TÊN SỔ HỒNG”
TRONG NGÔN NGỮ
TRONG NGÔN NGỮ
"Sang tên sổ hồng" là cách nói bình dân về việc
thay đổi người sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất.
Râu Xanh giao chìa khóa lâu đài cho vợ thứ tư - Minh họa năm 1862 của
Gustave Doré
Hiện tượng danh từ riêng trở thành danh từ chung sau một
thời gian dài sử dụng có thể ví von như "sang tên sổ hồng" trong ngôn
ngữ.
1.
Vũ môn là tên một con kênh do Đại Vũ (2298 - 2198 TCN) chỉ
huy xây dựng vào thời Trung Quốc cổ đại. Vũ môn còn là tên một ghềnh sông trên
dòng Trường Giang, đoạn chảy qua tỉnh Tứ Xuyên (Trung Quốc). Tương truyền vào
mùa lũ, nhiều loài cá tụ tập về ghềnh này và con nào vượt được sẽ hóa rồng.
Đại Nam nhất thống chí của Quốc sử quán triều Nguyễn ghi
nhận suối Vũ Môn ở núi Vũ Môn, dãy Giăng Màn, huyện Hương Khê. Trên núi có thác
ba bậc, mỗi bậc đến vài ba trượng.
Tương truyền đến ngày 8-4 hằng năm, cá chép vượt được suối
này thì hóa rồng. Ca dao Việt Nam cũng có câu: Mồng bốn cá đi ăn thề/ Mồng tám
cá về cá vượt Vũ Môn (Vũ Ngọc Phan, Tục ngữ, ca dao, dân ca Việt Nam).
Theo thời gian, danh từ riêng Vũ môn (hoặc Vũ Môn) trở
thành danh từ chung "vũ môn" để chỉ một kỳ thi và "vượt vũ
môn" mang nghĩa thi đỗ. Truyện Phan Trần có câu "Vũ môn mừng đã đến
tuần", ý nói ngày thi sắp đến.
2.
Công ty Honda (Nhật
Bản) thành lập năm 1948. Vào thập niên 1960, xe gắn máy Honda chính thức nhập
khẩu vào miền Nam nước ta, mở đầu cho thời kỳ thống trị của các loại xe gắn máy
thương hiệu Nhật.
Dần dần, "xe honda" trở thành danh từ chỉ chung
các loại xe hai bánh gắn máy. Cách gọi này đi vào ngôn ngữ quần chúng những năm
1980 thông qua "lời nhắn nhủ" dí dỏm cho những ai đang đi tìm người
yêu: "Một ngàn lời nói không bằng cái ống khói xe honda!". Trên đường
phố ngày nay, ta vẫn nhìn thấy các bảng hiệu ghi "sửa xe honda" mặc
dù ở đó có sửa các xe gắn máy hiệu khác.
3.
Mạnh Thường Quân là hiệu của Điền Văn (? - 279 TCN) - một
nhân vật lịch sử và văn học thời Chiến quốc. Về con người Mạnh Thường Quân, các
tài liệu lịch sử và tác phẩm văn học viết không hoàn toàn giống nhau.
Tuy nhiên, hai nguồn này đều cho thấy Mạnh Thường Quân là
một chính khách giàu có, nuôi hàng nghìn thực khách trong nhà.
Bắt nguồn từ danh từ riêng Mạnh Thường Quân, danh từ
chung "mạnh thường quân" được dùng trong tiếng Việt để chỉ người hay
giúp đỡ người khác. Có thể thấy, tính cách hào phóng của Mạnh Thường Quân đã được
giữ lại và dần dần tạo nên nghĩa hiện tại của danh từ chung tương ứng.
4.
La Barbe-Bleue (Râu Xanh) là tên nhân vật trung tâm của
truyện cổ tích cùng tên mà phiên bản nổi tiếng nhất được Charles Perrault (1628
- 1703) biên soạn và xuất bản tại Pháp năm 1697 trong tuyển tập Les contes de
ma mère l’Oye (Truyện cổ tích của mẹ Oye).
Râu Xanh là một người đàn ông giàu có nhưng xấu xí với bộ
râu màu xanh. Y đã ba lần kết hôn nhưng không ai biết những người vợ này hiện
ra sao. Một cô gái trẻ đẹp sống cạnh lâu đài của Râu Xanh trở thành vợ thứ tư của
y.
Trong một lần Râu Xanh đi vắng, cô vợ thứ tư phát hiện
căn phòng bí mật - nơi chồng cô giấu xác ba người vợ trước. Biết tội ác bị lộ,
Râu Xanh chuẩn bị giết người vợ thứ tư nhưng hai người anh vợ đã đến kịp và kết
liễu y.
Les contes de ma mère l’Oye được Nguyễn Văn Vĩnh (1882 -
1936) dịch sang tiếng Việt và xuất bản lần đầu năm 1916 với tên Truyện trẻ con,
được Đắc Lộ thư xã tái bản có chỉnh sửa năm 1943 và được Đông A tái bản năm
2016. Tập truyện cũng được NXB Kim Đồng ra mắt năm 1974 và 1993 với bản dịch
Chiếc hài cườm pha lê của Vũ Ngọc Bình (1925 - 2016).
Ngày nay, danh từ chung "yêu râu xanh" thường
được dùng để chỉ người đàn ông có ý định hoặc có hành vi cưỡng hiếp phái nữ.
Râu Xanh từ một nhân vật giàu có, xấu xí và hung ác dần dần trở thành danh từ
chung "yêu râu xanh" với nghĩa thay đổi so với nhân vật văn học gốc.
TRƯỜNG LÂN
Nhận xét
Đăng nhận xét