TANH ĐỒNG & TEN[G] ĐỒNG-[1]

 

TANH ĐỒNG & TEN[G] ĐỒNG-[1]

Từ điển tiếng Việt 2020 của Trung tâm từ điển học do Hoàng Phê chủ biên không ghi nhận từ tanh trong tanh đồng.Việt Nam tự điển của Khai trí Tiến đức cũng không có.
Nhưng cả hai đều ghi nhận từ ten, mà quyển trước thì ghi chú là phương ngữ với nghĩa là “gỉ [đồng, thau]” còn quyển sau thì giảng thẳng là “chất xanh ở đồng han”.
Thực ra tanh không phải là một từ hiếm thấy. Dictionnaire français-vietnamien do Lê Khả Kế làm tổng biên tập (Tổ chức hợp tác văn hóa và kỹ thuật [Pháp], 1981) dịch vert-de-gris là “gỉ đồng, tanh đồng”. Từ điển tiếng Việt do Văn Tân chủ biên (Hà Nội, 1967) ghi nhận tanh đồng rồi giảng là “một thứ muối đồng màu xanh lục, tạo thành ở những chỗ đồng bị ẩm”. Quyển này cũng ghi nhận cả ten đồng rồi giảng ngắn gọn là “chất gỉ đồng”. Việt Nam tự điển của Lê Văn Đức ghi nhận ten rồi giảng là “chất xanh ở đồng thau rỉ ra”. Thực ra, chữ ten (không có -g cuối) đã có mặt trong Đại Nam quấc âm tự vị (1896) của Huình-Tịnh Paulus Của, trong Dictionarium anamitico-latinum của J.L. Taberd (Serampore, 1838) và trong quyển cùng tên (viết tay, 1772-1773) của Pigneaux de Béhaine.
VƯƠNG TRUNG HIẾU