SỰ TÍCH NHỮNG TÊN GỌI LẠ TAI Ở SÀI GÒN
SỰ TÍCH NHỮNG
TÊN GỌI LẠ TAI
Ở SÀI GÒN
Sài Gòn đến nay vẫn là một thành phố trẻ so với
nhiều tỉnh thành khác trên khắp đất nước Việt Nam nhưng những câu chuyện và lịch
sử về nơi này luôn là một đề tài bất tận khiến bao người tò mò và thắc mắc.
Nhiều cái tên bạn nghe mỗi ngày: cầu Nhị Thiên Đường,
Củ Chi,.. nhưng không hiểu có nguồn gốc từ đâu? Vì sao người ta lại gọi những địa
điểm này bằng những cái tên lạ đời đến như vậy?
1. Củ Chi
Đến Sài Gòn, bên cạnh các khu trung tâm mua sắm và
những tòa nhà hiện đại, người ta không thể nào quên Củ Chi – đất thép thành đồng
huyền thoại với một giai đoạn lịch sử hào hùng trong những năm tháng đấu tranh
anh dũng bảo vệ quê hương. Và có ai biết rằng, đằng sau cái tên Củ Chi cũng là
những bí mật thú vị?
Củ Chi trở thành địa danh hành chính từ năm 1956.
Huyện Củ Chi vốn là hai quận Củ Chi (Hậu Nghĩa) và quận Phú Hòa (tỉnh Bình
Dương) nhập lại. Về tên gọi đặc biệt của vùng đất này, tương truyền Củ Chi là
tên gọi dân gian của cây mã tiền có nhiều ở vùng này vào thời đó. Đây là một loại
cây ở rừng, leo bằng móc, lá mọc đối có ba gân, hoa trắng quả tròn, hạt dẹt như
khuy áo, dùng làm thuốc. Cái tên giản đơn mà gần gũi này đã đi sâu vào lòng mỗi
người dân Việt Nam và nhận được sự nể phục của bạn bè quốc tế như một biểu tượng
cho sự mưu trí, dũng cảm và yêu nước của người dân Việt.
2. Lăng Cha Cả
Ngày ngày, biết bao lượt người
đi qua vòng xoay Lăng Cha Cả, nhưng có mấy ai biết được, nơi đây vốn là khu
lăng mộ 2.000 mét vuông của giám mục người Pháp có công trong việc dựng nên triều
Nguyễn?
Là một trong những nút giao
thông quan trọng của TP.HCM, vòng xoay Lăng Cha Cả in sâu vào lòng mỗi người
dân Sài Gòn với quả địa cầu hai màu xanh, đỏ sừng sững. Không chỉ dừng lại ở
đó, vòng xoay đông đúc này còn là khu vực duy nhất còn sót lại của khu lăng mộ
rộng hơn 2.000 mét vuông, nơi chôn cất và thờ cúng giám mục Bá Đa Lộc, người
xưa gọi là “Cha Cả”.
Giám mục Bá Đa Lộc
– Cha Cả. Ảnh: Internet
Nhân vật “Cha Cả” như người
Sài Thành xưa hay gọi là Pierre Pigneaux, người Pháp, sinh năm 1741. Sau khi được
sắc phong linh mục năm 1765, ông qua Việt Nam truyền giáo và phò tá Nguyễn Ánh
đánh nhà Tây Sơn. Ngoài công việc là nhà truyền giáo, theo vua Gia Long, giám mục
Bá Đa Lộc còn biên soạn cuốn tự điển tiếng Việt mang tên Dictionarium Anamitico
Latinum, hiện còn giữ ở Thư khố Hội Truyền giáo Ngoại quốc tại Paris.
Bức tượng giám mục
Bá Đa Lộc và hoàng tử Cảnh. Ảnh: Internet
Trong trận vây thành Quy Nhơn
– Thị Nại năm 1799, Bá Đa Lộc qua đời. Do được Nguyễn Ánh trọng vọng, ông được
đưa về an táng tại khu lăng mộ rất bề thế ở gần nhà cũ thuộc thành Gia Định, nằm
khu Vườn Xoài – Tân Sơn Nhất, phía Tây Bắc Sài Gòn – chính là vòng xoay Lăng
Cha Cả ngày nay.
3. Tao Đàn
Tao Đàn vẫn xanh
tươi và ngày ngày ôm lấy những người con của Sài Gòn đến với nơi đây.
Được vây quanh bởi 4 con đường
Lê Văn Duyệt, Huyền Trân Công Chúa, Hồng Thập Tự và Nguyễn Du, công viên Tao
Đàn đã gắn bó với người dân Sài Gòn từ những năm 1869 cho đến ngày nay.
Trước đây, nguyên khu đất công
viên Tao Đàn thuộc khuôn viên Dinh Toàn quyền của Pháp. Sau công trình đầu tiên
do người Pháp xây dựng là Vườn Ông Thượng hay Vườn Bờ-rô, thành phố tiếp tục
xây thêm cơ sở trong khu vườn cho Hội Hiếu nhạc (Société philharmonique) năm
1896, Hội Tam Điểm (Franc-maçonnerie) năm 1897 và Câu lạc bộ Thể thao Sài Gòn
(Cercle Sportif Saigonnais) năm 1902 gồm sân đá bóng (túc cầu hay bóng đá), hồ
bơi, và sân quần vợt. Có lẽ vì từng là địa điểm tập trung nhiều hội quán, câu lạc
bộ về văn nghệ, thể thao như vậy nên công viên này mới có tên gọi là Tao Đàn –
một từ cổ dùng để chỉ nhóm, hội các nhà thơ.
Tuy trải qua bao thăng trầm
cùng lịch sử của thành phố trẻ, gây tò mò bởi những công trình cổ và cả những
giai thoại, lời đồn mang tính tâm linh và chưa được xác thực, Tao Đàn vẫn xanh
tươi và ngày ngày ôm lấy những người con của Sài Gòn đến với nơi đây.
4. Hóc Môn
Những huyện ngoại thành của
Sài Gòn rất biết cách làm người đời tò mò bởi tên gọi lạ tai và những câu chuyện
thú vị ẩn sau cái tên ấy. Cũng từng trải qua một giai đoạn lịch sử hào hùng
đáng tự hào như người anh em Củ Chi, huyện Hóc Môn nổi tiếng với tên gọi “mười
tám thôn vườn trầu” trong thời kì kháng chiến chống Pháp.
Theo sách “Gia Định thành
thông chí” của Trịnh Hoài Đức, năm 1698, chúa Nguyễn ra lệnh cho Thống suất
Nguyễn Hữu Cảnh vào kinh lí phía nam và quyết định thành lập chủ Gia Định gồm
huyện Phước Long và huyện Tân Bình. Thời điểm ấy, vùng đất phía Nam dân cư thưa
thớt, đất đai còn hoang vu, địa danh “Hóc Môn” lúc đó chưa có tên gọi, là một
vùng đất nằm trong huyện Tân Bình, thuộc phủ Gia Định.
Từ năm 1698 đến năm 1731, một
số lưu dân từ miền Bắc, miền Trung do không cam chịu sự thống trị hà khắc của
phong kiến triều Trịnh – Nguyễn phân tranh loạn lạc nên đã đến vùng đất này để
sinh cơ, lập nghiệp và rồi lập ra những thôn ấp và nông trại. Đến đầu thế kỉ
19, một số thôn của Hóc Môn vẫn còn những nét hoang dã, có cọp dữ nổi tiếng như
“cọp vườn trầu” và có nhiều đầm môn nước mọc um tùm, nên trong dân gian địa
danh “Hóc Môn” có tên gọi từ đây – tức để chỉ vùng đất hóc hẻm có nhiều cây
môn.
5. Cầu Ông Lớn – cầu
Ông Bé
Cầu Ông Lớn
Có ai còn nhớ hai cây cầu: cầu
Ông Lớn và cầu Ông Bé ở quận 7? Và có ai từng tự hỏi rằng Ông Lớn và Ông Bé là
hai nhân vật nào trong lịch sử và có công gì với đất nước, thành phố hay dân cư
của khu vực đó?
Nhưng thật ra không có hai người
đàn ông nào được gọi là Ông Lớn và Ông Bé cả. Hai tên gọi này là “kết quả” của
việc gọi, đặt và viết chệch của từ Ong Lớn và Ong Bé. Hai cây cầu này bắc ngang
qua rạch Ong Lớn và rạch Ong Bé – hai con rạch đã xuất hiện từ khá lâu ở khu vực
quận 7 và quận 8.
Ngày xưa, quanh các con rạch
trên là rừng tràm, có nhiều ong làm tổ nên hai con rạch có tên Ong Lớn và Ong
Bé. Người ta lấy mật từ các con rạch ấy ra bán ở khu kế bên có chiếc cầu gỗ nên
cầu ấy mang tên cầu Mật. Ngày nay cầu Mật nằm trên đường Phạm Thế Hiển, phường
3, quận 8 vẫn còn tên gốc, còn rạch Ong Bé và rạch Ong Lớn đã bị gọi, đặt và viết
chệch thành Ông Bé, Ông Lớn.
6. Nhà Bè
Là huyện ngoại thành nằm về phía đông nam TP.HCM,
Nhà Bè – một huyện từng rất nghèo, thưa thớt bóng người, đang từng ngày chuyển
mình, có những bước thay da đổi thịt đáng kinh ngạc.
Về nguồn gốc tên gọi Nhà Bè, tương truyền tên gọi
này xuất hiện vào khoảng nửa đầu thế kỷ XVIII khi công cuộc khẩn hoang được các
chúa Nguyễn đẩy mạnh với quy mô lớn. Nhiều cư dân Đàng Ngoài xuôi thuyền vào tới
sông Soài Rạp gặp dòng nước ngược nên quyết định dừng lại tại đây. Do lòng thuyền
chật hẹp nấu nướng khó khăn nên có một người tên Võ Thũ Hoằng đã nảy ra sáng kiến
cho đốn tre kết làm bè neo trên sông, làm nơi nấu nướng, sinh hoạt cho cả đoàn
thuyền. Về sau, nhiều người cũng kết thành hai ba chục chiếc bè làm chỗ buôn
bán, trao đổi hàng hoá. Khoảng sông này ngày càng tấp nập đông vui và địa danh
Nhà Bè được ra đời.
Đắc địa trên một khu vực liên kết vô cùng thuận tiện,
huyện Nhà Bè ngày nay được kì vọng trở thành khu đô thị mới đồng bộ, sầm uất bậc
nhất Nhà Bè nói riêng và góp phần lớn thúc đẩy quá trình đô thị hóa khu vực
phía Nam thành phố.
7. Cầu Nhị Thiên Đường
Cầu Nhị Thiên Đường ở quận
8 trước khi đập đi xây lại. (Nguồn: Internet)
“Fan” của truyện kiếm hiệp Kim Dung chắc đã từng rất
quen với câu ngân nga của trẻ con “Nhất dương chỉ, Nhị Thiên Đường, Tam Tông Miếu,
Tứ đỗ tường, Ngũ vị hương, Lục tào xá…”. Thấp thoáng trong câu hát tưởng chừng
vô thưởng vô phạt ấy là hình bóng của cây cầu Nhị Thiên Đường – cái tên đã đi
sâu vào tâm khảm của người Sài Gòn nhưng ít người hiểu được tường tận nguồn gốc
của nó.
Cầu Nhị Thiên Đường – một
dấu son gợi nhắc một nét đẹp đã phai dấu của Sài Gòn xưa. (Nguồn: Internet)
Thật ra, Nhị Thiên Đường là một hãng dầu gió đỏ trị
bá bệnh cho trẻ em rất nổi tiếng thời xưa, được sản xuất tại nhà thuốc Nhị
Thiên Đường nằm ở khu Chợ Lớn, quận 8. Nhà thuốc Nhị Thiên Đường là một hiệu
thuốc của người Quảng Đông có trụ sở tại Singapore, Mã Lai và Việt Nam, có một
nét đặc biệt khiến người Sài Gòn nhớ mãi đó là hay phát kèm truyện tình cảm
lãng mạn lâm li chung với sách quảng cáo thuốc. Và cũng ít ai biết rằng nhà thuốc
này từng có công đóng góp không nhỏ cho chữ Quốc ngữ của nước nhà.
Ngày nay, hãng dầu gió Nhị Thiên Đường không còn nữa,
chỉ còn lại cây cầu ngót gần 100 tuổi nhẹ nhàng vắt qua bờ Kênh Đôi ở quận 8
khu Chợ Lớn tên Nhị Thiên Đường – nơi trước đây là nhà thuốc sản xuất dầu Nhị
Thiên Đường, như một dấu son gợi nhắc một nét đẹp đã phai dấu của Sài Gòn xưa.
8. Bệnh viện Chợ Rẫy
Tiền thân là bệnh viện Hôpital Municipal de Cholon
(Bệnh viện thị xã Chợ Lớn), bệnh viện Chợ Rẫy là một trong những cơ sở y tế của
Pháp thành lập ở Việt Nam sớm nhất cùng với Viện Pasteur Sài Gòn thành lập vào
năm 1891, Viện Pasteur Nha Trang thành lập vào năm 1895.
Với những người dân đã từng sống lâu ở khu vực bệnh
viện Chợ Rẫy ắt hẳn sẽ không hề thắc mắc với tên gọi này. Bệnh viện Chợ Rẫy được
xây dựng trên nền đất cao có diện tích trên 50.000 m² với các tòa nhà kiểu
Pháp, cao 2 tầng, vốn trước đây là chợ mua bán của người Hoa, có tên là chợ Rẫy.
Và từ đó, người dân vẫn quen gọi là bệnh viện Chợ Rẫy và tên này được dùng
chính thức cho đến ngày nay.
2saigon.vn
Nhận xét
Đăng nhận xét