LÀM PHIM EM CÒN NHỚ HAY EM ĐÃ QUÊN
TÔI LÀM PHIM
EM CÒN NHỚ HAY EM ĐÃ QUÊN
Lần đầu gặp Trịnh Công Sơn
tôi thấy anh thật mảnh mai, nhỏ nhẹ từ dáng người, cách đi đứng đến
trò chuyện và hơn thế anh như lúc nào cũng lơ mơ giống như người đang
“bay” (tôi nói Sơn “bay” là vì đến tận lúc này gần 5 năm sau giải
phóng, anh vẫn có vẻ như rất lơ mơ với cuộc sống xung quanh. Có lần
anh đi hát trong một sinh hoạt thanh niên nào đó, Ban tổ chức đưa phong
bì cho anh, anh ngơ ngác một chút rồi mới hiểu đấy là tiền thù lao,
anh trả lời rất ngộ: “Sơn có mẹ Sơn nuôi rồi mà”. Thật thú vị khi
được nghe Sơn hát, anh không phải là ca sỹ biểu diễn, giọng hát hơi
khàn khàn, yếu yếu, nhưng thật sâu, thật truyền cảm. Lời hát của Sơn
làm người nghe hiểu rõ hơn ý nghĩa từng ca từ anh viết... Khi ấy tôi
chỉ là một phó đạo diễn, chưa có điều kiện để cộng tác với Sơn nên
chỉ làm một người bạn trò chuyện cho vui và nghe Sơn hát thôi. Mãi
đến khi tốt nghiệp Đạo diễn Điện ảnh (khóa 1 của trường Đại học Sân
khấu và Điện ảnh Hà Nội) năm 1983 tôi mới có hy vọng được làm việc
với anh...
Năm 1990, tôi được đọc một
bài viết về Huế của Khánh Ly. Khánh Ly kể rằng, cô chưa sống ở Huế
nhưng yêu Huế qua Sơn bởi anh là một người Huế gốc, bởi anh mang tâm
hồn, bản sắc Huế và anh là một tài năng... Bài viết có tên “Sông
vẫn chảy đời sông, Nước vẫn trôi đời nước, chỉ lòng người...” có
những chi tiết rất thú vị về Sơn.
Tôi không còn giữ bài ấy,
nhưng vẫn nhớ một đoạn như thế này: Có những chiều tôi (Khánh
Ly) và Sơn ngồi trong quán cà phê bên bờ hồ Xuân Hương mờ sương. Tôi
hỏi anh: “Sống ở trên đời cần điều gì hả anh?”. Sơn quay lại nhìn
tôi, anh trả lời: “Cần có một tấm lòng”. Tôi lại hỏi:“Để làm gì?”.
Sơn quay ra hồ, anh lấy ngón tay đẩy cái gọng kính lên cao, một động
tác thường thấy của anh, anh nói như thể với làn sương mỏng trên mặt
nước chứ không phải với tôi: “Để gió cuốn đi”…
Tôi thích cách nói ấy và
hơn thế nữa, tôi rất thích bài hát Để gió cuốn đi của
Sơn... Và chính từ câu nói ấy, bài viết ấy, tôi đã nẩy ra ý tưởng
làm một bộ phim có hình bóng của Sơn, có cái “tứ” cái chủ đề giống
những điều Sơn viết trong bài hát ấy: “Sống trong đời sống cần có một
tấm lòng, để làm gì em biết không? Để gió cuốn đi!”.
Thế là tôi vào Nam gặp Sơn
tại nhà anh. Tôi nói với Sơn rằng tôi có ý định làm một bộ phim về
một người nhạc sỹ sống giữa những thăng trầm trên đất nước có chiến
tranh. Sơn rất vui, anh kể cho tôi nghe vài mẩu chuyện không phải của
anh mà của những người bạn có liên quan đến chủ đề của tôi. Nhưng
rồi anh hỏi vậy thì cần gì ở anh ấy? Tôi đưa cho Sơn một công văn của
Hãng phim Thanh Niên có danh sách các bài hát của anh mà tôi đã chọn,
dự định sử dụng trong phim (và cả số tiền trả bản quyền tác giả)
Sơn đồng ý, ký vào tờ công văn.
Anh cũng nói đùa với tôi:
Ông không định làm phim chân dung tôi đấy chứ? Tôi trả lời: Nhân vật
của tôi là một nghệ sỹ được hư cấu, ông thấy đấy, tôi đâu có ý định
tìm hiểu những chi tiết về cuộc đời ông”. Sơn cười: “Như thế sẽ dễ
xem hơn và ông cũng dễ viết kịch bản, làm phim hơn”. Chúng tôi uống
rượu với nhau rồi chia tay.
Tôi trở về Bắc, viết kịch
bản bộ phim “Em còn nhớ hay em đã quên” tương đối dễ dàng vì
đã có thời gian suy nghĩ về nó.
Khi chúng tôi chuẩn bị quay
bộ phim thì biết tin mẹ Trịnh Công Sơn mất. Tôi biết mẹ có vị trí
quan trọng vô cùng trong cuộc sống của Sơn. Vì anh không lấy vợ nên
suốt đời Sơn ở nhà với mẹ. Đã trên 50 tuổi nhưng anh vẫn được mẹ
chăm sóc như một đứa trẻ. Những lần anh uống rượu say, bà vẫn pha
nước gừng cho anh uống, bôi dầu, bôi vôi vào thái dương để giã rượu...
Khi mất mẹ, Sơn bị khủng hoảng lớn, các em gái anh đã đón anh sang
Canada để anh được nghỉ ngơi yên tĩnh.
Chúng tôi vào Huế và đi
suốt dọc miền Trung, Cao nguyên và vào thành phố Hồ Chí Minh để quay
bộ phim trong khi Sơn ở nước ngoài. Khi bản nháp của “Em còn nhớ
hay em đã quên” được dựng xong, đã có tiếng hát Play back của ca
sỹ Thùy Dung nhưng chưa lồng tiếng, tôi nghe tin Trịnh Công Sơn đã về
Sài Gòn liền mang phim vào cho anh xem trước.
Dư luận, báo chí cũng đã
nói đến bộ phim của chúng tôi nhưng họ thường nói đó là bộ phim
truyện về nhạc sỹ Trịnh Công Sơn (mặc dù chưa ai được xem). Tôi đến
gặp Sơn, hơi ngạc nhiên vì anh tiếp tôi không được hồ hởi lắm, anh
không mang rượu ra mời tôi như trước đây. Tôi nghĩ là anh vẫn còn đang
buồn vì bắt đầu sống ở gian nhà cũ mà không có bóng mẹ mình...
Nhưng rồi Sơn nói thẳng với tôi sự lo lắng của anh: “Tôi vừa sang
Canada, sang Mỹ, thật rầu lòng vì những bài hát của mình bị họ
ghép đủ các loại hình ảnh lăng nhăng vào, trong đó rất nhiều hình
các cô gái mặc áo tắm đi đi lại lại, uốn éo... để làm băng
Karaoke... Bây giờ lại nghe ông làm phim truyện về tôi, tôi sợ quá!”.
Tôi bảo Sơn: “Tôi mang theo
băng để ông xem đây”. Thế là Sơn kéo tôi vào nhà bật máy, cho băng
vào. Sơn chăm chú theo dõi màn hình... và chỉ được một phần ba phim,
anh bảo tôi: “Tắt máy đi đã, để tôi gọi mấy người bạn đến cùng
xem!”. Anh nhấc điện thoại gọi Nguyễn Quang Sáng, Trịnh Cung và mấy
người nữa... Trong lúc chờ bạn đến, anh lấy rượu ra mời tôi một cách
vui vẻ.
Sơn đã thích bộ phim “Em
còn nhớ hay em đã quên” của chúng tôi. Hơn thế nữa anh thích giọng
hát của Thùy Dung (hồi ấy Thùy Dung còn đang là sinh viên Nhạc viện
Hà Nội, cô vừa đoạt giải nhì cuộc thi đơn ca toàn quốc). Sơn bảo:
“Con bé này hát hay lắm, anh bảo nó vào đây với tôi, tôi sẽ dạy nó
như ngày trước dạy cho Khánh Ly ấy”.
Khi bộ phim hoàn thành, tôi
lại vào Nam để ra mắt. Trong buổi họp báo đầu tiên (và nhiều buổi
chiếu giới thiệu khác) Sơn có mặt cùng tôi. Hôm ấy, một Việt Kiều
tỏ ý thích bộ phim và muốn mua quyền phát hành phim này ở hải
ngoại. Đối với người vay vốn làm phim, đang mang nợ, có được cơ hội
như thế thật đáng quan tâm. Nhưng “ông chủ” Việt kiều này đề nghị
chúng tôi để cho ông ấy được lồng lại tiếng hát của Khánh Ly vào
thay cho Thùy Dung. Tôi trả lời ngay là không được, tôi nói lý do là tôi
đã nghĩ đến việc này từ khi chưa làm phim và thấy không ổn vì những
bài hát này nếu lấy ở băng cũ (khi Khánh Ly còn trẻ) thì tempo quá
chậm, không phù hợp với người nghe đương thời, còn nếu dùng giọng
Khánh Ly bây giờ thì lại quá già không khớp với nhân vật còn rất
trẻ. Ngay sau khi tôi nói, Sơn đứng bật dậy, anh đồng ý với tôi, anh
nói thêm rằng đợt vừa rồi ở hải ngoại anh cũng đã đi hát cùng
Khánh Ly nhưng không còn xúc động với giọng hát của cô nữa.
Cũng trong buổi họp báo ấy,
có một phóng viên hỏi Sơn: “Thưa nhạc sỹ, đây có phải là cuộc đời
ông và xuất xứ những bài hát của ông không?”. Sơn trả lời ngay:
“Không, đấy là cuộc đời do ông Phần này bịa ra đấy chứ... Nhưng nó
rất giống với cuộc đời tôi, ngay cả cái cậu Lê Công Tuấn Anh cũng
giống hình dáng tôi ngày trước lắm...”. Tôi cũng đã đưa Lê Công Tuấn
Anh đến nhà Sơn chơi. Sơn khen Lê Công diễn tốt... Sơn chỉ gặp Lê Công có
hai lần như vậy (một lần tại cuộc họp báo và một lần ở nhà riêng)
thế nhưng đến năm 1996 khi Lê Công mất, tôi đọc trên một tờ báo thấy
Sơn trả lời câu hỏi về Lê Công như thế này: “Tôi chỉ mới gặp Công một
hai lần... Nhưng ngay từ đầu tôi đã thấy cậu ấy là một nghệ sỹ và
rất cô đơn”. Sơn đã nhận xét rất đúng về Lê Công và đấy cũng là lời
giải thích chính xác nhất về cái chết của người diễn viên tài hoa
này.
Ngày Trịnh Công Sơn mất, tôi
không có mặt ở trong Nam, một tuần sau tôi mới vào và cùng Trương
Ngọc Ánh đến nhà thắp hương cho anh. Các em gái, em rể của Sơn mới ở
nước ngoài về không ai biết tôi cả. Tôi và Ánh phải tự giới thiệu
và sau đó tôi để lại cho mọi người trong gia đình băng phim Em còn
nhớ hay em đã quên như một kỷ vật của anh và chúng tôi.
NGUYỄN HỮU PHẦN
Nguồn: Thế Giới Điện Ảnh
Nhận xét
Đăng nhận xét