DẤU PHẨY GIÁ BAO NHIÊU?
DẤU PHẨY GIÁ BAO NHIÊU?
|
|
Chúng ta đều biết, chức năng của
dấu phẩy là tách biệt các thành phần câu. Nó cho phép diễn đạt chính xác điều
muốn nói. Nhiều khi, vì đặt sai dấu này, đã có bao chuyện dở khóc dở cười…
Trong những bài viết, nhiều
nhà văn, nhà báo và cả những chính khách đều rất chú ý tới dấu câu. Có người
hỏi Oscar Widle (nhà văn Anh, 1856-1900): “Sao trông ông lại đăm chiêu như vậy?”.
Ông đáp: “Sáng nay tôi đã bỏ quên một dấu phẩy trong một bài thơ. Chiều nay
tôi phải lấy lại.”
Cách
đặt dấu phẩy khác nhau dẫn tới ý nghĩa khác nhau
Hãy tạm gác những dấu phẩy đặt
sai làm câu thành ngô nghê, như một sinh viên Lào, năm 1977, đã đặt dấu phẩy
cho câu Kiều “(Dở dang nào có hay gì) / Đã tu tu trót quá thì thì thôi!” như
sau: “Đã tu tu, trót quá thì thì thôi!”
Một giáo viên tiếng Anh đã đề
nghị mỗi sinh viên đặt những dấu thích hợp vào câu sau: “Woman without her
man is nothing”. Cánh con trai ngắt câu: “Woman, without her man, is nothing”
(Đàn bà, nếu thiếu nửa kia của mình, thì chẳng là gì cả), còn cánh con gái lại
ngắt câu như sau: “Woman: without her, man is nothing” (Phụ nữ: thiếu cô ta,
đàn ông chẳng là gì cả).
Vì
sao phải đánh vần dấu câu trong bức điện tín?
Một phụ nữ Mĩ đi du lịch ở
châu Âu gửi điện về cho chồng: “Có một chiếc xuyến đẹp mê hồn, giá 75 đô. Em
mua được không?” Anh chồng lập tức trả lời “No, price too high” (Không, giá
quá cao). Nhưng nhân viên điện tín mắc một sai lầm nhỏ đã bỏ qua dấu phẩy và
thành: “No price too high” (Không giá nào là quá cao). Được lời như cởi tấm
lòng, chị chàng mua ngay chiếc xuyến. Khi về Mĩ, cô vợ khoe chiếc xuyến làm
anh chồng choáng váng. Người chồng đem vụ “bỏ sót dấu phẩy” này ra kiện và đã
thắng. Từ đây, các hãng điện tín đòi hỏi nhân viên phải đánh vần các
dấu câu trong bức điện chứ không dùng kí hiệu. Nghĩa là phải viết
“No comma price too high” (Không phẩy giá cao quá). Thật
ra chỉ viết “price too high” (giá cao quá) là đủ.
Mất
người yêu chỉ tại thiếu dấu phẩy
Có một giai thoại: “Họ yêu
nhau nhưng chàng trai rất nghèo. Anh đi xuất khẩu lao động để kiếm tiền cưới
vợ. Những biến động xã hội nơi xứ người khiến thư từ đi lại thất thường. Sau
mấy tháng bặt tin anh, cô gái viết thư sang yêu cầu anh cho biết thái độ dứt
khoát, cô không yên tâm và không đủ kiên nhẫn chờ anh… Được thư, anh hốt hoảng
viết vội ba chữ trả lời: “Đừng chờ anh!”. Thế là cô gái đi lấy chồng. Khi về
nước anh trách cô gái bội ước. Cô gái đưa thư cũ của anh ra. Anh chàng chết
điếng, vì trong lúc đầu óc mụ mẫm, anh đã viết thiếu một dấu phẩy (Thực ra
anh định viết “Đừng, chờ anh!”). Nhưng sự thiếu tai hại này đã làm anh mất
tong một cô người yêu.
Nhầm
thành dấu phẩy, Nhà nước mất bao nhiêu?
Năm 1870, trong danh sách các
mặt hàng được miễn thuế vào Mĩ lẽ ra là câu “Tropical fruit-plants for the
purpose of propagation” (Các câynhiệt đới ăn tráinhằm mục đích nhân
giống) nhưng người ta đánh nhầm dấu nối thành dấu phẩy “Tropical
fruit, plants for the purpose of propagation” (Trái cây nhiệt đới, cây nhằm mục
đích nhân giống). Thế là toàn bộ các loại trái cây nhiệt đới được nhập miễn
thuế vào Mĩ cho tới khi người ta phát hiện ra sai sót chết người này. Tính ra
đã mất khoảng 500.000 USD tiền thuế không đòi lại được.
Hiểu
sai dấu phẩy, quan chủ khảo bị vài chục… gậy
Trong Lều chõng, Ngô Tất
Tố kể chuyện rằng, danh sĩ đời Lê, cụ Nguyễn Công Hoàn là bậc văn hay, học vấn
uyên thâm, chỉ vì cái tật đặt câu cầu kì, thành ra thi mãi không đỗ. Bởi vì,
“trong lúc quan trường chấm văn, người ta chấm như ăn cướp”, còn thì giờ
đâu mà ngẫm nghĩ về ý tứ sâu xa của câu văn. Trong khi đó Nguyễn Công Lân là
con, sức học kém cụ rất xa, nhưng mà văn chương hoạt bát nên đã đỗ tiến sĩ.
“Khoa ấy […] ông Lân đã làm chủ
khảo, cụ Nguyễn vẫn còn cắp quyển đi thi, và cũng lại hỏng như trước…
(Xong việc trường thi,
ông Lân về nhà thăm cha). Cụ Nguyễn hỏi:
- Khoa này có được quyển nào
khá không?
- Có một quyển khá, chỉ vì phải
câu tứ lục thất niêm, không thể lấy đỗ.
- Câu tứ lục ấy thế nào? Có nhớ
không?
Ông con thưa rằng nhớ và đọc:
Lưu hành chi hoá tự Tây Đông,
Nam Bắc vô tư bất phục.
Tạo tựu chi công tự Cảo Mân,
Kì Phong dĩ mạc bất hưng...Ông ngậm ngùi tiếc: Nếu như hai câu dưới, họ đảo
hai chữ Cảo Mân ra làm Mân Cảo thì hay biết chừng nào… Không đợi con nói hết
lời, cụ Nguyễn vác gậy phang luôn chừng vài chục gậy: …dốt nát như thế mà đi
chấm trường, chôn sống biết bao nhiêu người […].
Thì ra hai câu tứ lục ấy
chính của cụ Nguyễn, ý cụ đặt như thế này:
Lưu hành chi hoá tự Tây, Đông
Nam Bắc vô tư bất phục
Tạo tựu chi công tự Cảo, Mân
Kì Phong dĩ mạc bất hưng” […]. Bởi vì nhà Chu khởi ở phương Tây, đóng kẻ chợ ở
đất Cảo, người ta chỉ có thể nói “Cái thói trôi đi nổi tự phương Tây, các
phương Đông Nam Bắc đâu đâu cũng phục cái công đắp dựng gây từ xứ Cảo, các xứ
Mân Kì Phong đều cùng dấy theo. Chứ ai lại nói “Cái thói trôi đi nổi tự
phương Tây, phương Đông, cái công đắp dựng gây từ xứ Cảo, xứ Mân”…
(NTT, TP, tập 2, 367, NXB VH,
1977)
Được người yêu nhờ quy tắc đánh vần dấu câu
Ông bố nọ muốn lấy tên nhà thơ
La Mã vĩ đại Virgile đặt cho con trai mình. Khốn nỗi, ông lúng túng viết nhầm
thành VIRGULE, tiếng Pháp có nghĩa là dấu phẩy. Anh chàng lớn lên
cũng khẳng khiu như dấu phẩy, không thành nhà thơ mà vào làm bưu điện. Anh thầm
yêu trộm nhớ cô hàng xóm Sophie. Cô gái này lại yêu chàng trai không yêu cô.
Bao nhiêu thư gửi đi mà không nhận được hồi đáp. Rồi một hôm cô quyết định ra
bưu điện gửi bức điện (chứ không viết thư nữa) cho chàng trai nọ.
- Tôi muốn gửi một bức điện.
Cô buồn rầu nói mắt không nhìn Virgule - nhân viên bưu điện.
- Cô vui lòng đọc nội dung… -
Virgule cầm bút cảm động lắp bắp nói.
- “Je t’aime, virgule, Je
t’adore, virgule, Je voudrais tant que tu me dises que tu m’aimes aussi,
point.” (Em yêu anh, phẩy, em thương anh, phẩy, em muốn anh cũng nói với em rằng
anh cũng yêu em, chấm). Anh chàng Virgule không cho virgule là dấu phẩy mà hiểu
đó là tên mình: Em yêu anh, Virgule, em thương anh, Virgule…
Anh chàng bưu điện yêu cầu cô
gái nhắc lại. Sophie làm theo Em yêu anh, Virgule, em thương anh,
Virgule…Mắt anh ta sáng lên. Sophie nhận ra anh chàng này đáng yêu làm sao.
Virgule thì thầm nói “Anh cũng yêu em, Sophie!” Và họ đến với nhau.
Đặt
nhầm dấu phẩy, thoát một mạng người
Giai thoại về Alexandre Đệ Tam
(Nga): khi ông từ chối ân xá cho một phạm nhân “Pardon impossible, to be sent
to Siberia”. Vợ ông là Dagmar (cháu gái vua Đan Mạch Christian IX) là một người
vô tâm, nên đã đánh nhầm dấu phẩy thành “Pardon, impossible to be sent to
Siberia”. Thế là người tù này thoát tội. Đây là kiểu mơ hồ có trong mọi ngôn
ngữ do dấu phẩy ngắt phần “không được” vào hai vế khác nhau của câu. Ví dụ:
Tiếng Việt:
a) Khi uống bia, không được
cho đường.
b) Khi uống bia không được,
cho đường.
c) Khi uống bia không, được
cho đường.
Tiếng Nga:
a) Казнить,нелзя
помиловаь (Xử tử, không ân xá)
b) Казнитьнелзя, помиловаь (Không
được xử tử, ân xá)
Như vậy, có những tình huống
dấu phẩy vắng cũng được, có cũng chẳng sao. Nhưng có những tình huống nếu vắng
dấu phẩy sẽ gây ra những tổn thất khôn lường.
|
GS TS NGUYỄN ĐỨC DÂN
Nhận xét
Đăng nhận xét