Chuyển đến nội dung chính
"CHIA SẺ" VÀ "CHIA XẺ"
"CHIA SẺ" VÀ
"CHIA XẺ"
Trong tiếng Việt, “chia
sẻ” và “chia xẻ” là hai từ thường bị dùng lẫn lộn hoặc đáng đồng làm một, dẫn đến
lỗi sai chính tả. Đáng chú ý, những người mắc lỗi này thuộc đủ mọi trình độ, kể
cả người cầm bút chuyên nghiệp, có học hàm học vị cao. Thậm chí ngay cả người
hoạt động trong lĩnh vực ngôn ngữ và biên soạn từ điển chính tả cũng nhầm lẫn,
viết sai. Ví dụ:
Trên mạng xã hội
Facebook, một người đưa ra thắc mắc: “Em cũng rất băn khoăn với từ “chia sẻ”
theo nghĩa hiện hành. Nếu viết “chia xẻ” họ bảo sai theo quy tắc chính tả bây
giờ, dù rằng phải “xẻ” mới chia được”.
PGS.TS. Ngôn ngữ học Lê
Đức Luận (Đại học Đà Nẵng) cho rằng, chỉ có “chia XẺ” chứ không có “chia SẺ”.
Trong một bình luận trên Facebook, ông viết: “Viết sai chính tả là chuyện ai
cũng vấp ít nhất một lần. Người miền Bắc có cái sai mà bây giờ thành đúng, như
màu thành mầu, tàu thành tầu, xẻ thành sẻ, trong chia sẻ và mặc nhiên thừa nhận”.
Và ông lý luận: “Chia tức là phải xẻ ra, còn sẻ không có nghĩa gì cả. Chia mà
không xẻ ra thì không chia được”(!)
Một vài bình luận, tranh
cãi về "chia sẻ" và "chia xẻ" trên FB
Giáo sư, Tiến sĩ, Nhà
biên soạn từ điển Nguyễn Văn Khang (NVK) lại coi “chia sẻ” và “chia xẻ” chỉ là
một từ với hai dạng chính tả đều được chấp nhận. Điều này dẫn đến ông lẫn lộn
lung tung:
-Trong “Từ điển chính tả
tiếng Việt” (NXB Đại học Quốc gia Hà Nội – 2018) NVK chỉ dẫn “chia xẻ = chia sẻ”;
thành ngữ “nhường cơm SẺ áo” được ông khuyên viết thành “nhường cơm XẺ áo”.
-Đến sách “Từ điển thành
ngữ tục ngữ Việt Hán”, với trường hợp đáng lẽ phải dùng “chia XẺ”, thì NVK lại
dùng “chia SẺ” (ông viết: “chia năm SẺ bảy” >< 四分五裂”
- tứ phân ngũ liệt). Trongkhi phải dùng “XẺ bảy” mới chính xác, vì XẺ mới có
nghĩa là chia CẮT ra (tương ứng với “phân liệt” 分裂 – chia cắt,
trong tiếng Hán).
Ở một mục khác, đáng lẽ
phải viết “chia SẺ” mới đúng, thì NVK lại hướng dẫn viết “chia XẺ” (ông viết:
“chia ngọt XẺ bùi” >< 同甘共苦 - đồng cam cộng
khổ). Sở dĩ phải viết là “SẺ bùi”, vì “SẺ” ở đây là “chia SẺ”, “san SẺ”, cùng
hưởng cùng chịu, tương ứng với “đồng cam” 同甘, “phân cam” 分甘,
“cộng hưởng” 共享 (cùng hưởng vị ngọt, đắng; tỉ dụ có
phúc cùng hưởng, hoạn nạn cùng chịu) trong tiếng Hán.
Vậy, SẺ hay XẺ? Tại sao
“CHIA SẺ” lại khác “CHIA XẺ”?
Khi chúng ta chia sẻ
thông tin, chia sẻ bài vở, thì thông tin, bài vở ấy không hề bị XÉ ra, XẺ ra,
không bị vơi bớt đi. Bởi vì CHIA và SẺ này có nghĩa là cùng hưởng, cùng đọc,
cùng thu nhận thông tin với nhau, chứ không có nghĩa là chia phần.
Sự CHIA SẺ này mang
nghĩa ẩn dụ, bởi vậy người ta còn chia sẻ cho nhau cả những thứ trừu tượng, vô
hình, CHIA mà không cần XẺ, CẮT ra thành từng miếng, ví như như CHIA SẺ tâm tư
tình cảm, CHIA SẺ buồn vui trong cuộc sống.
Còn “SẺ áo” trong “nhường
cơm SẺ áo” nghĩa là san sẻ, giúp cho nhau về cái mặc. Còn nếu viết “XẺ áo”, chỉ
có nghĩa là cắt, XÉ, XẺ cái áo ra làm nhiều mảnh.
Như vậy, cái lý lẽ của
PGS. Lê Đức Luận “Chia tức là phải xẻ ra, còn sẻ không có nghĩa gì cả. Chia mà
không xẻ ra thì không chia được”, không thể đứng vững.
Vậy, khi nào thì dùng
“chia sẻ”, khi nào thì dùng “chia xẻ”? Cách đơn giản để phân biệt giữa “chia sẻ”
và “chia xẻ” như thế nào?
-Viết CHIA SẺ: Khi chúng
ta diễn tả việc chia với nhau để cùng hưởng hoặc cùng chịu, thì dùng CHIA SẺ.
Ta hãy nhớ một cách máy móc rằng: SẺ đây là SAN SẺ, SAN SỚT. Vì SAN SẺ, SAN SỚT
không thể viết thành “XAN XẺ”, “XAN XỚT”, nên CHIA SẺ cũng không thể viết thành
“CHIA XẺ”. Cũng có thể liên hệ với SHARE tiếng Anh nghĩa là CHIA SẺ (VD: chia sẻ
bài viết; lượt chia sẻ). Từ share được bắt đầu bằng chữ S, bởi vậy, ta nhớ luôn
viết “Xin được CHIA SẺ”, chứ không phải “Xin được CHIA XẺ”.
-Viết CHIA XẺ: Khi diễn
tả sự gì bị chia cắt XẺ, XÉ lẻ ra, phân tán
thành nhiều phần, làm cho một chỉnh thể nào đó không còn nguyên vẹn nữa,
thì dùng CHIA XẺ. Sự CHIA XẺ này thường mang nghĩa tiêu cực. Ví dụ: Lãnh thổ bị
chia năm xẻ bảy; Mảnh đất bị chia xẻ ra làm nhiều miếng; Lực lượng bị chia xẻ,
phân tán; Số gạo bị chia năm xẻ bảy.
Ta chỉ cần nhớ: CHIA XẺ
đây được dùng với nghĩa là CẮT XẺ, XÉ LẺ ra từng mảnh, nên phải viết giống XẺ
trong XẺ GỖ.
Như vậy, CHIA SẺ và CHIA
XẺ là hai từ mang hai nghĩa khác nhau, không thể thay thế cho nhau trong mọi
trường hợp. Bởi vậy, khi viết cần phân biệt nghĩa của từ để viết đúng chính tả.
Hoàng Tuấn Công
Nhận xét
Đăng nhận xét