CHẤP BÚT CHỨ KHÔNG PHẢI CHẮP BÚT
Chấp bút theo
nghĩa thô là nhận lấy cái bút, cầm lấy bút để làm việc. Nghĩa văn vẻ thì chấp
bút là khởi thảo, thực hiện một văn bản, công trình nào đó theo bản đề cương có
sẵn, hoặc theo ý kiến, sự chỉ đạo của cá nhân hoặc tập thể nào đó.
Nhớ lại dạo
Tổng thống Mỹ Obama thăm Việt Nam hồi tháng 5.2016, nhân những sự kiện
ông Obama diễn thuyết, phát biểu ở nơi này nơi nọ, nội dung rất hay, ấn
tượng, có khá nhiều báo khai thác ở khía cạnh: những nội dung ấy ông Obama tự
nghĩ ra, hay có ai chuẩn bị sẵn. Có 3 tờ báo viết rằng "ai đã chắp bút cho
ông Obama?".
Xin nói ngay,
viết thế là sai, phải viết là "chấp bút". Đây là một từ có thành phần
Hán Việt nhưng đã được Việt hóa, dùng như từ thuần Việt. Chấp, theo nghĩa Hán
Việt, là: cầm, giữ, nắm lấy, thực hành, nhận. Chấp chính là ai hoặc một tổ
chức, lực lượng nào nó nắm giữ chính quyền; chấp đơn là nhận lấy cái đơn của
người khác; chấp hành là chịu trách nhiệm thi hành những chương trình, kế hoạch
đã định, đã được đặt ra, thông qua…
Chấp bút theo
nghĩa thô là nhận lấy cái bút, cầm lấy bút để làm việc. Nghĩa văn vẻ thì chấp
bút là khởi thảo, thực hiện một văn bản, công trình nào đó theo bản đề cương có
sẵn, hoặc theo ý kiến, sự chỉ đạo của cá nhân hoặc tập thể nào đó. Người chấp
bút là người làm cái công việc ấy. Chấp bút có thể là một người nhưng cũng có
thể một nhóm người. Bản điếu văn do ông Lê Duẩn đọc tại lễ tang Chủ tịch Hồ Chí
Minh ngày 9.9.1969 không phải do ông Duẩn viết mà do một nhóm cố vấn (các ông
Đống Ngạc, Đậu Ngọc Xuân) chấp bút.
Hầu hết các tác
phẩm hồi ký đều có người chấp bút. Người làm nhiệm vụ ghi lại, hệ thống lại
những lời kể của ai đó để ra thành cuốn sách thì đó là người chấp bút. Nhà văn
Hữu Mai nổi tiếng trong văn giới không phải chỉ bởi ông là tác giả của
nhiều cuốn tiểu thuyết nổi tiếng như Vùng trời, Ông cố vấn... mà còn bởi
ông đã chấp bút thành công hầu hết những cuốn hồi ký của Đại tướng Võ Nguyên
Giáp, đặc biệt là cuốn Từ nhân dân mà ra.
"Chấp"
còn là từ thuần Việt, có nghĩa là cho ai đó được điều kiện lợi hơn mình, ví dụ
“chấp hai đánh một, chấp cả làng…”, trường hợp này không có liên quan gì đến
nghĩa chấp của chấp bút.
Còn “chắp” là
từ thuần Việt, có nghĩa là ghép lại (những cái gì đó rời rạc) vào nhau, cho nó
liền lại. Truyện Kiều có câu "Trong khi chắp cánh liền cành/Mà lòng rẻ
rúng đã dành một bên" để nói về tâm trạng của cô Kiều sau 15 năm mối tình
Kim - Kiều gãy đổ, đứt đoạn, sợ chàng Kim không đủ cao thượng quên đi được quá
khứ. Nhà thơ thiếu nhi Cẩm Thơ khi tưởng tượng ra hình ảnh tên lính Mỹ đầu
hàng chú giải phóng quân có chi tiết rất tếu "Chắp tay lạy má xin
cơm/Em mà có đói chả thèm thế đâu". Hai bàn tay khi úp lại với nhau cho nó
dính liền ta gọi là chắp tay...
Còn viết là
"chắp bút" rồi hiểu theo nghĩa chắp những cái bút lại với nhau thì
quá thô thiển, làm hỏng hết vẻ đẹp của ngôn ngữ.
Có những từ,
khi sử dụng, chỉ chịu khó nghĩ một tí thôi thì sẽ không sai.
Nguyễn Thông
Nhận xét
Đăng nhận xét